dydaktyka
0

★    Wpływ języka literackiego i języków sąsiadów na gwarę autochtonów, okresy rozwojowe gwary bądź dialektu. Słownictwo gwarowe w języku literackim.

3.    Charakterystyka goograficzno-historyczna:

★    Położenie geograficzne regionu (obszaru): granice, sąsiedztwo;

★    Historia regionu i jej związki z dziejami Polski, a także Europy i świata współczesnego;

★    Zróżnicowanie przestrzenne elementów środowiska geograficznego (m.in. pomniki przyrody), społeczności regionu oraz jego przyczyny;

★    Specyfika geograficzna regionu (fizyczno-geograficzna, demograficzna, gospodarcza) - stan obecny, cechy, charakter, atrakcyjność, mankamenty, problemy;

★    Związki ludzi z przyrodą i ich zmienność w czasie;

★    Związki regionu (ludzi) z innymi regionami (miastami, miejscami, obszarami, państwami, społecznościami) - stan obecny, potrzeby, przyszłość, otwartość łub izolacja regionu, rola regionu na tle innych regionów oraz całej Polski;

★    Zmienność i rozwój regionu oraz jego społeczeństwa, zmienność naturalna niezależna od człowieka, wpływ człowieka na zmienność i rozwój regionu, degradacja i ochrona środowiska, problematyka ekologiczna;

★    Różnorodność postrzegania własnego regionu;

★    Tendencje rozwojowe regionu - główne kierunki.

4.    Dziedzictwo kulturowe:

/ ¹ Dziedzictwo kulturowe jako spuścizna dorobku kulturo-/ wego regionu w sferze jnaterialggj i duchowej, jako stan po-J siadania i jako wybór

-    uwarunkowania hisfófyczńerkuitura'autonomrczria''i zaadaptowana, „zakorzenienie", „łańcuch pokoleń”, przekaz pokoleniowy,

-    własny region kulturowy, wyznaczniki, cechy, specyfika, wartości autonomiczne (historyczne i współczesne) oraz zaadaptowane, odrębności, podobieństwa oraz więzi kulturowe (międzyregionalne, ogólnonarodowe, międzynarodowe),

-    dzieje osadnictwa, gospodarki, rolnictwa, hodowli, itp. -uwarunkowania w przeszłości i współcześnie,

-    dzieje kultury w regionie, wpływy kultur sąsiadujących,

-    znani i zapomniani ludzie tej ziemi, dzieje własnej rodziny, miejscowe rody,

-    obraz regionu zawarty w indywidualnych oraz zbiorowych doświadczeniach, losach, pamięci, tradycji rodzinnej, sąsiedzkiej,

-    trwałość tradycji, przekazu pokoleniowego - rytm życia „roku liturgicznego i przyrodniczego” i związane z tym zwyczaje i obrzędy (doroczne i rodzinne), tradycje kulturowe zmienne,

-    wpływ tradycji na kształtowanie się postaw społecznych jednostki;

★    Wspólnota kulturowa

-    ludność i osadnictwo - więzi materialne i duchowe, związki regionu (ludzi) z innymi regionami (miejscowościami, obszarami, państwami), więzi kulturowe, gospodarcze, społeczne, współdziałanie dawniej i dziś,

-    kulturotwórcza rola środowisk lokalnych źródłem kształtowania własnej tożsamości i niezależności kulturalnej, wspólnota rodzinna, społeczna, regionalna,

-    postawa wobec „inności" (czy inny musi być obcy), tolerancja, opiekuńczość, podtrzymywanie i utrwalanie więzi międzyludzkich, kontynuowanie modelu wspólnoty regionalnej, solidaryzm kulturowy, społeczny,

-    zmienność naturalna oraz antropologiczna stylów życia, obyczajów i systemów wartości (przyczyny, współzależności),

-    perspektywy dalszych przemian (idea zrównoważonego rozwoju), czy chcemy być, kim chcemy być, co chcemy po sobie zostawić;

★    Tradycyjna kultura ludowa (kultura chłopska), m.in. folklor, sztuka ludowa, ich rola w kształtowaniu świadomości regionalnej i tożsamości jednostki, znaczenie społeczne, historyczne i współczesne:

-    folklor, zakres i klasyczne formy: język - gwara, gatunki folkloru słownego (np.: bajka, baśń, poezja, legenda, opowieść, gadka, przysłowie, oracja okolicznościowa, gawęda, przypowieść, przepowiednia, wróżba), muzycznego i tanecznego (np.: muzyka, tradycyjne instrumenty, pieśń, przyśpiewka, kolęda, pastorałka, ballady, taniec, gry i zabawy), zwyczaje, obyczaje i obrzędy (doroczne, rodzinne), pierwiastki magiczne, symboliczne i ludyczne (zabawowe), ubiory tradycyjne (codzienne, odświętne, okolicznościowe),

-    tradycyjna sztuka ludowa i rzemiosło artystyczne - rodzaje, formy, cechy, style, artyści i twórcy ludowi, architektura i budownictwo, wyposażenie, urządzenie wnętrz,

-    folkloryzm (folklor rekonstruowany zwany wtórnym), spontaniczny (współczesny), środowiskowo-zawodowy, inter-społeczny,

-    inspirująca rola folkloru i sztuki ludowej, folklor a scena, wpływ na budownictwo, przemysł, modę, życie społeczne oraz różne dziedziny kultury i sztuki, zasady przenikania, wartości, niebezpieczeństwa,

-    koegzystencja różnych kultur w regionie (grupy regionalne, etniczne, narodowościowe, wyznaniowe), postawy wobec inności (różnorodności), przejawy tolerancji i kultury współżycia;

★    Regionalizm jako szeroko pojęty ruch społeczny na rzecz dziedzictwa kulturowego własnego regionu:

-    historyczna, współczesna i przyszłościowa rola oraz znaczenie dla regionu, kraju, więzi międzyregionalne,

-    przejawy działalności ruchu regionalnego, wybitni przedstawiciele, ich znaczenie w rozwijaniu tożsamości regionalnej i narodowej,

-    rola dzieci i młodzieży w pielęgnowaniu dziedzictwa kulturowego w regionie,

-    rola nauki i oświaty, szkoły, nauczycieli w rozwoju regionu (np.: historia szkoły, biblioteki, zespołu folklorystycznego),

-    rola kościołów i wspólnot wyznaniowych w podtrzymywaniu tradycji i rozwoju regionu, całokształt przekonań i wierzeń religijnych (np.: historia parafii, kościoła, kaplic, itp.),

-    źródła informacji: archiwa, kroniki, muzea, indywidualne zbiory;

•k- Troska o region i jego dziedzictwo kulturowe jako obrona własnych „korzeni”, "własnej tożsamości, uoogacająca \ osobowość ludzką, zaspokajająca potrzebę posiadania własnego miejsca na ziemi oraz jako:

-    droga poznania własnego dziedzictwa motywem i warunkiem aktywnego działania na rzecz jego pielęgnowania, upowszechniania i pomnażania, osobisty wkład w rozwój regionu - w zależności od zainteresowań, uzdolnień, itp. - czynne uczestnictwo w działalności towarzystw, zespołów, kół, w akcjach, imprezach, itp.,

-    współodpowiedzialność za region i jego dziedzictwo kulturowe, zachowanie środowiska i kultury dla przyszłych pokoleń, a przez to wkład jednostki w teraźniejsze i przyszłe losy regionu, kraju,

-    wdrożenie do samorządności;

-    zachowanie różnorodnych wartości i form kultury regionalnej (materialnej i duchowej) dla społecznej identyfikacji niezbędnej w dorosłym życiu, wyborze postaw, zachowań, działalności zawodowej i pozazawodowej (przykłady ludzi różnych warstw, zawodów, stanów, ich postaw i wypowiedzi, etos i style życia jednostki),

-    czynne włączanie się młodzieży (zgodnie z wiekiem, indywidualnymi możliwościami, warunkami i specyfiką środowiska),

-    środek do realizowania się i akceptowania jednostki we wspólnocie regionalnej przez współdziałanie, przeżywanie.

V. Współpraca ze środowiskiem z uwzględnieniem

specyfiid i możliwości wykorzystania form prezentacji

dziedzictwa kulturowego

1.    Z instytucjami kultury znajdującymi się w regionie: towarzystwa regionalne i kulturowe, oświatowe, stowarzyszenia społeczne, domy i ośrodki kultury, muzea, w tym skanseny, parki, rezerwaty, izby pamięci i regionalne, biblioteki, teatry.

2.    Z amatorskim ruchem artystycznym - folklorystycznym, muzycznym, tanecznym, z grupami śpiewaczymi, teatralnymi, udział w wystawach sztuki ludowej i rękodzieła artystycznego, itd.

3.    Z indywidualnymi osobami, regionalistami, osobami zajmującymi się ochroną i pomnażaniem dziedzictwa kulturowego, twórcami, artystami i reprezentantami folkloru, kultury ludowej (np.: muzycy, gawędziarze, tancerze, hafciarki, malarze, przedstawiciele ginących - tradycyjnych zawodów).

23

1

   Przejawy dziedzictwa kulturowego w regionie różnych warstw i stanów społecznych:

-    kultura dworska, magnacka, szlachecka, ziemiańska,

-    kultura rycerska, rzemieślnicza,

-    kultura chłopska, kultura tradycyjna,

-    kultura mieszczańska,

-    kultura robotnicza,

-    wzajemne związki, wpływy i uwarunkowania kultur oraz ich przenikanie do różnych dziedzin twórczości literackiej, artystycznej oraz do życia gospodarczego i społecznego,

-    trwałość dziedzictwa kulturowego, wpływ na współczesność i przyszłość;