elementy kompozycji fotograficznejD

awansuje do rzędu tematu głównego, a w każdym razie — motywu głównego.

Cały czas, mówiąc o rytmie plastycznym, musimy pamiętać, że wrażenie to wynika z kolejności oglądania obrazu w czasie. Rytm plastyczny dzieli ten czas na równe lub proporcjonalne odcinki, zalezne od odległości, dzielących poszczególne elementy oglądanego obrazu.

Pojęcie deseniu jest ściśle związane z pojęciem rytmu.

W potocznym znaczeniu tego słowa deseń oznacza rytmiczne powtórzenie motywu. Tak jest w sztuce zdobniczej. Deseń może pokrywać duże powierzchnie, niezależnie od ich rozmiarów, może również powtarzać się na wąskim pasie, tworząc odmianę — szlak. W fotografii artystycznej deseń występuje wówczas, gdy duża ilość podobnych do siebie przedmiotów pokrywa w przybliżeniu równomiernie pole obrazu. Deseń możemy traktować jako odrębny, samodzielny rodzaj kompozycji, przy stosowaniu którego niejednokrotnie pomijamy układ kompozycji klasycznej, o której mówiliśmy dotychczas.

W fotografii kompozycja deseniowa związana jest niejednokrotnie z tematem fotografowanym i występuje jako konieczność, istnieją bowiem tematy, składające się z wielkiej ilości powtórzeń tego samego motywu, np. drzewa, gałęzie, liście (typ ..gobelin)” itp. Tematy takie, jeśli je traktujemy Jako główne, nic mogą być skomponowane „klasycznie", nie mogą również najczęściej stworzyć typowej „tapety”, gdzie dokładnie ten sam motyw powtarza się w dokładnie takim samym rytmie. Deseń fotograficzny może być rytmiczny, jednakże najczęściej rytm ten traci, gdyż motyw powtarza się przypadkowo, w odstępach różnych, pokrywając równomiernie całą powierzchnią obrazu.

W układzie nieregularnym występują często różne zagęszczenia motywów. W ten sposób deseń staje się jak gdyby tłem. na którym wyodrębnia się motyw wtórny. Fotografujemy na przykład liście. W niektórych miejscach zagęszczenie ich jest tak duże, że pokrywają one całkowicie tło nieba, w innych liici jest mniej i pomiędzy nimi prześwieca niebo. Skupienia liici tworzą plamy różnego kształtu, które stają się motywami wtórnymi.

Motyw deseniu może posiadać elementy jednakowe lub różne. Wielko ilość motywów nie wpływa na zmianę deseniowego charakteru kompozycji. Oczywiście, motywy muszą być ze sobą zmieszane.

Jeśli mamy do czynienia z tematem deseniowym, w którym występują widoczne zagęszczenia, motywy tworzą ściśle określoną plamę, a poszczególne różne motywy wiążą się w oddzielne grupy — stosujemy zasady kompozycji „klasycznej”, tj. punkty mocne, równowagę plam itd.

Deseń w wielu wypadkach może służyć jako tło dla tematu głównego. Należy jednak uważać, aby duża rozmaitość tła deseniowego nie przytłoczyła sobą tematu głównego.

Przekształcając przedmiot przestrzenny w jego płaski obraz, powinniśmy pamiętać, żeby na zdjęciu zachować jego przestrzenny charakter. Niestety wielu fotografów o tym zapomina. Oczywiście istnieją wypadki, gdy celowo staramy się zmniejszyć przestrzenność obrazu; zdarzają się one jednak bardzo rzadko. Zmysł wzroku człowieka przystosowany Jest do ocenienia przestrzeni, na zdjęciu natomiast większość cech prze-

91