Giddens111

cji o wicie bardziej ni/ jakiekolwiek społeczeństwo w dotycn czasowej historii.

Takie schematy ewolucyjne wyrużają postawy etnocentrycą, ne. a zadaniem wyobraźni socjologicznej jest ich podważanie Koncepcja etnocentryc/na polega na tym. że sianowłsko wicu. nego s|H»łcc/.crtstwa lub kultur)- uważa się za kryterium oceny innych kultur. Nie ulega wątpliwości, źc jest co postawi głęboko zakorzeniona w kulturze Zachodu. Występuje zrcs/t| również w wielu innych społeczeństwach. Zachodnie prze. świadczenie o własnej wyższości jest jednak w pewnej mierz* wyrazem i uzasadnieniem chciwego wchłaniania innych spo. sobów życia przez, kapitalizm przemysłowy. Nic powinniśmy utożsamiać' ekonomicznej i militarnej potęgi społeczeństw /uchodmch. która pozwala im przypisywać' sobie wiodący pozycję w święcie, z. najwyższym etapem w schemacie cvvw lucji. Waloryzacja materialnej produktywności, tak jaskrawi obecnie na Zachodzie, jest w zestawieniu z innymi kulturami postawa w pewnym sensie wyjątkową.

Antropologiczny wymiar wyobraźni socjologicznej jest ważny, ponieważ pozwu la nam pojąc* różnorodność* sposohuw egzystencji człowieka, jakie możemy zaobserwować w swic-cic. Jednym z przykładów ironii nowoczesnej ery jest takt. ze systematyczne badania nad różnorodnością ludzkich kultur, l/.w. antropologia terenowa, narodziły się właśnie wtedy, gdy niezaspokojona ekspansja kapitalizmu przemysłowego i zachodniej siły militarnej zaczęła ową różnorodność niszczyć Jednak antropologiczny aspekt wyobruż.ni socjologicznej cechował nauki społeczne od samego początku, konkurując z. myślą ewolucyjną o charakterze etnoccnirycznym. W Roz-; prawić o pochodzeniu i podstawach nierówności miedzy liidćmihm Jakuba Rousseau (1755. wyd. polskie 1956)znajdujemy godne uwagi przckonunic. że uświadamiając sobie barwną wielość ludzkich społeczeństw, możemy nauczyć się lepiej ro/umieć własne społeczeństwo. „Cula ziemię'* zauważa Rousseau pokrywają społeczeństwu. „które znamy tylko / imieniu, a poważamy mc sądzić o rodzaju ludzkim jako całości!" Wyobra/my sobie — pisze dalej — że mamy możliwość wysłania grupy nieustraszonych badaczy, wrażliwych na różnorodność ludzkiego doświadczenia, aby opisali nam wielorakie istniejące społeczeństwa, o których tak mało wiemy

Przypuśćmy, żęci nowocześni Hcrkulcsi. gdy już powrócą ze swych pamiętnych wędrówek, będą mogli bez śpieszenia się opracować historię naturalni), moralna, polityczna krajów, które zwiedzili; wtedy sami byśmy zobaczyli, jak się spod ich pióra wyłania świat nowy, i dzięki temu nauczylibyśmy się poznawać nasz własny’.

W ciągu półtora wieku od napisania Ro:prawy podróżnicy, misjonarze, kupcy i inni odbyli wiele takich ekspedycji. Ich relacje były jednak często nieprawdopodobne albo niepełne, c/usuim były wyrazem cinoccntryz.mu. który Rousseau tak zapalczywie zwalczał. Antropologiczne badania porównawcze o systematycznym i szczegółowym charakterze rozpoczęły się mniej więcej na przełomie XIX i XX wieku. Od tego czasu, wru/ z gwałtownym zmniejszaniem się przestrzeni badań, antropologowie zgromadzili znaczny zasób informacji 0różnych kulturach. Informacje te potwierdzają, po pierwsze, jedność rodzaju ludzkiego. Nie ma powodów, aby pr/ypusz-czuć. ze ludzie żyjący w małych. ..prymitywnych" społeczeństwach sa w jakiś sposób genetycznie upośledzeni lub odmienni od tych. którzy żyją w ponoć bardziej zuawunsowa nych „cywilizacjach”. Nic s.| znane społeczeństwa ludzkie be/

•Jon Jnajuc* Rousseau. Trzy rłH/uowy : filozofii ipolrcwt), pf/cl M fUttnberjt. Wamown

31