HLP 11

Romantyzm

Ważne pojęcia i terminy

■    ballada ■ „burza i napór75fr/m7 und Drang m bajronizm, bohater bajroniczny

■    choroba wieku/ Weltschmerz u dramat romantyczny ■ frenezja romantyczna ■ hymn

■    ironia romantyczna ■ katastrofizm ■ mesjanizm ■ orientalizm ■ poemat dygresyjny

■    powieść poetycka ■ prometeizm ■ prowidencjalizm ■ walenrodyzm ■ werteryzm

■    bohater weneryczny

6.1.    WPROWADZENIE

6.1.1.    Nazwa epoki

Nii/wa „romantyzm” jest jak cala ta epoka - tajemnicza i zagmatwana. Wywodzi się ją zarówno od przymiotnika „romantyczny”, jak i od rzeczownika „romans”. Romans to nazwa gatunkowa obszernego utworu awanturniczo-przygodowego, pełnego niezwykłych wydarzeń i niesamowitych przygód zogniskowanych wokół wątku miłosnego. Pochodzący od niego przymiotnik „romantyczny” początkowo oznaczał coś nieistniejącego w rzeczywistości, zmyślonego (w negatywnym sensie). Stopniowo jego znaczenie poszerzało się, obejmując:

■    niezwykłe, malownicze krajobrazy,

■    szczególne piękno w poezji,

■    utwory literackie odbiegające od ideałów antycznych (np. dzieła Szekspira).

6.1.2.    Walka klasyków z romantykami

Romantyzm wyrósł ze sprzeciwu zarówno wobec kultury dworskiej, jak i mieszczańskiej. Po raz pierwszy w historii kultury europejskiej zmiana epok dokonała się w formie buntu „młodych” przeciw „starym”, bo po raz pierwszy różnice między odchodzącą i wstępującą generacją twórców były aż tak głębokie i fundamentalne. Można je opisać za pomocą następujących antynomii (przeciwieństw):

„STARZY" (KLASYCY)	„MŁODZI" (ROMANTYCY)
rozum, chłodna logika	uczucia, szaleństwo
cywilizacja, sztuczność	natura, autentyczność
„prawdy martwe”	„prawdy żywe”

1 14

racjonalizm	irracjonalizm, funltiNlyku
areligijność (dci/m, alcizm)	religijność, mistycyzm
podległość nakazom i zakazom	spontaniczność
wyższość zbiorowości nad jednostką, przekonanie o możliwości pogodzenia interesów jednostki i społeczeństwa	indywidualizm, przekonanie o nieuchronnym konflikcie między jednostką a światem
konieczność wychowywania społeczeństwa	bunt przeciw społeczeństwu
kult powodzenia, sukcesu	apoteoza klęski
harmonia, ład	niepokój, łamanie reguł
kultura elitarna	nobilitacja kultury ludowej
tradycja antyku i renesansu	tradycja średniowiecza i baroku
tradycja „południowa” (Grecja, Rzym)	tradycja „północna” (germańska, brytyjska)
Europa	Orient
sztuka jako realizacja norm i reguł	sztuka jako ekspresja geniuszu

6.1.3. Ramy czasowe

Najczęściej spotykana definicja mówi, że romantyzm to prąd ideowy, literacki i artystyczny, panujący w Europie w okresie między zakończeniem Wielkiej Rewolucji Francuskiej (17W) a Wiosną Ludów (1848), w Polsce - między rokiem 1822 (data wydania 1 tomu Poezji Adama Mickiewicza) a rokiem 1863 (powstanie styczniowe).

Powyższa definicja - jak każde uogólnienie - prezentuje obraz uproszczony. Zjawiska, które doprowadziły do wykrystalizowania się idei romantycznych, pojawiły się w Europie już przed wybuchem rewolucji francuskiej i wcale nie zanikły ostatecznie po roku 1848. W Polsce natomiast nowe zjawiska narastały, zanim Mickiewicz wydał swój pierwszy tom poezji. Polemika klasyków z romantykami zaczęła się w 1818 roku, ale z lat o wiele wcześniejszych pochodzą utwory już za powiadające nową tematykę - wśród nich wybija się Mazurek Dąbrowskiego.

Aby w pełni zrozumieć romantyzm, trzeba zapoznać się ze szczegółową chronologią tej epoki.

OKRESY	WYDARZENIA HISTORYCZNE	TWÓRCY DZIEŁA, KIERUNKI, TENDENCJE	CHARAKTERYSTYKA OKRESU
Pre romantyzm (2. połowa XVIII w.)	Idee oświecenia, zawierające m.in. przekonania antyab-solutystyczne i anty-feudalne (encyklopedyści) doprowadzają	Sentymentalizm: J.J. Rousseau, F. Karpiński, F.D. Kniaźnin	W opozycji do idei klasycystycz-nych i oświeceniowych uksztal towal się sentymentalizm. Przewaga natury nad cywiliza cją, prostoty nad nauką i kultu rą, uznanie uczuciowości

i m

www.wsip.com.pl