HLP 12

omantyzm

Pre romantyzm

- cd.

we Francji do wybuchu (1789) rewolucji. W Polsce pokojowa próba reformy państwa (Sejm Wielki 1788-1792) zostaje udaremniona przez zewnętrzną interwencję zbrojną, co doprowadza do pierwszego powstania narodowego (insurekcja kościuszkowska,

1794), a w efekcie -do utraty niepodległości (1795).

Sturm und Drang: Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego, Zbójcy F. Schillera

za źródło sztuki, wprowadzenie bohatera cierpiącego z powodu miłości - były źródłem idei, z którego obficie czerpali młodzi romantycy. Zasadniczą różnicą między sentymentalizmem a romantyzmem jest brak buntu i znamion szaleństwa w działaniach bohaterów sentymentalnych.

Bunt pojawia się w okresie „burzy i naporu” - zarówno obyczajowy (Werter), jak i społeczny (Zbójcy). Bohaterów Goethego i Schillera cechuje niezgoda na warunki panujące w świecie, w którym przyszło im żyć. Jest to jednak bunt jałowy, skazany na niepowodzenie, prowadzący do samobójstwa (Werter) lub kary śmierci (Zbójcy).

Wczesny

romantyzm

Wielka Rewolucja Francuska rozbudziła nadzieje i apetyty na wolność, równość, braterstwo. Jej zakończenie nie zlikwidowało tych dążeń. Wiele jej idei i zdobyczy zostało rozniesionych po Europie przez Napoleona i jego armię. Ostateczną klęską dążeń wolnościowych stał się kongres wiedeński (1815) - narody, które poznały smak wolności, zostały zmuszone do ponownej akceptacji absolutyzmu. Bunt wobec takiej sytuacji i walka o odzyskanie swobód będzie rysem chaiaklci vslvv/n\iii mmanlyżfmi.

tyrteizm -

Mazurek Dąbrowskiego

indywidualizm -

Giaur G. Byrona, tłum. A. Mickiewicza

tematyka narodo-wo-historyczna -

powieści Waltera Scotta,

Śpiewy historyczne

J. U. Niemcewicza walka klasyków

z romantykami -

0    klasyczności

1    romantyczności

K.    Brodzińskiego, O pismach klasycznych i romantycznych

J. Śniadeckiego, lluUady i romanse A. Mickiewicza

W Polsce ten okres rozpada się na dwa podokresy, rozdzielone bardzo wyrazistą cezurą roku 1822 (I tum Poezji Adama Mickiewicza).

Lata 1795-1815 to pełna nadziei na odzyskanie niepodległości walka u boku Napoleona. Wojna nie sprzyja sztuce, powstaje więc niewiele ważnych utworów (liryka legionowa).

Po upadku Napoleona władzę polityczną w nowo utworzonym Królestwie Polskim dzierży pokolenie byłych bonapartystów, porażonych klęską swojego idola, a rząd dusz sprawują klasycy postanisławowscy. I jedni, i drudzy nie widzą szansy walki zbrojnej o niepodległość, a spiskowców traktują jak szaleńców lub prowokatorów. Podobnie patrzą na romantyków, stąd niezwykle ostra polemika klasyków / romantykami

Rozkwit

romantyzmu

(1830-1848)

W Polsce niedotrzymanie przez cara Aleksandra I obietnic o demokratycznym charakterze Królestwa Polskiego rodzi kolejne spiski, których ukoronowaniem będzie sprzysiężenie Piotra Wysockiego (powstanie listopadowe, 1830)

orientalizm -

Giaur,

Sonety krymskie ludowość -Ballady i romanse, Dziady cz. II szaleństwo -Dziady cz. IV miłość romantyczna - Dziady cz. IV

tajemniczość -

Giaur

irracjonalizm -

Dziady cz. II i cz. IV

apoteoza spisku -

Konrad Wallenrod

Histeryczna wręcz reakcja Jędrzeja Śniadeckiego na pracę Kazimierza Brodzińskiego wynikała właśnie z obawy przed romantyzmem jako ideologią, która prowadzi Polskę ku nieszczęściu.

Wydanie I tomu Poezji Mickiewicza zasadniczo zmieniło sytuację. Młodzi, rozproszeni i niezbyt literacko utalentowani romantycy zyskali mistrza i przewodnika, który - jak pokazał w Romantyczności - potrafił boleśnie kąsać przeciwników.

W latach 1822-1830 nie pojawia się żaden talent porównywalny z Mickiewiczem. Ten okres to jego bezdyskusyjne panowanie wśród polskich romantyków. Ballady i romanse. Dziady wileńsko-kowieńskie oraz Sonety krymskie przenoszą na grunt polski wszystkie najważniejsze idee romantyczne, a Konrad Wallenrod to już zupełnie oryginalny wkład w literaturę europejską.

W tym okresie większość narodów europejskich albo realizuje swoje aspiracje, albo rezygnuje z nich pod wpływem represji. Niepodległość uzyskują (1830) Grecja i Belgia, Francja odrzuca (1830) restaurację Burbonów, a w końcu doprowadza do ponownego ustanowienia republiki (1848), w Rosji pod rządami cara Mikołaju I milkną wszelkie glosy

mistycyzm -

Dziady cz. III, Kordian, Nie-Boska komedia, twórczość gene-zyjska J. Słowackiego

mesjanizm -

Dziady cz. III, Księgi narodu polskiego i pielgrzym-stwa polskiego prometeizm -Dziady cz. III

W latach 1830-1848 powstaje większość najważniejszych dzieł romantyzmu. W Niemczech tworzy Henryk Heine, we Francji - Wiktor Hugo i Alfred dc Musset, w Rosji - Aleksander Puszkin i Michał Lermontow. Eugene Delacroix maluje Wolność wiodącą lud na barykady, komponują Fryderyk Chopin, Robert Schumann, Feliks Mcn-delssohn-Bart hołdy.

Dla literatury polskiej szczególne znaczenie mają lata 1832-1836. Powstają wówczas Dziady cz.. III i Pan Tadeusz', tomy I, II i III Poezji oraz Kordian Juliusza