Rozkwit (iiniintyzmu cd. |
żądające modernizacji kraju; Węgry są sterroryzowane po klęsce rewolucji 1848; w Niemczech rośnie w silę agresywne pruskie junkierstwo, co doprowadzi w 1870 do utworzenia cesarstwa niemieckiego. Jedynie Włosi i Polacy ani nie uzyskują swoich celów narodowych, ani nie chcą pogodzić się ze swoją sytuacją polityczną. \ |
krytyka indywidualizmu — Dziady cz. III, Kordian, Pan Tadeusz katastrofizm -Nie-Boska komedia szacunek dla tradycji -Pan Tadeusz, Zemsta krytyka tradycji - Kordian, Grób Agamem-nona ironia romantyczna - Beniowski |
Słowackiego, Nie-Boska komedia i Irydion Zygmunta Krasińskiego. Premiery mają Śluby panieńskie i Zemsta Aleksandra Fredry. Nie ma drugiego tak intensywnego okresu w historii literatury polskiej; sześć arcydzieł w ciągu 5 lat! Th erupcja jakby wyczerpała siły twórców. Fredro milknie w 1835 roku, Mickiewicz w 1840, Krasiński nigdy już nie osiągnie poziomu Nie-Boskiej komedii. Podobnie dzieje się w literaturze europejskiej - po roku 1840 pojawiają się jedynie pojedyncze dzieła (np. Nowe pieśni Heinego w 1844). Romantyzm reprezentują wyłącznie Hugo oraz Słowacki. W zasadzie, gdyby nie ten ostatni, musielibyśmy uznać, że literatura romantyczna skończyła się u nas około 1840 roku. W tym samym okresie, nieomal równocześnie z największymi dziełami romantyzmu, pojawiają się arcydzieła powieści realistycznej (Czerwone i czarne Stendhala, Ojciec Goriol Honoriusza Balzaka, Klub Pickwicka Karola Dickensa). |
Schyłek romantyzmu (1 K4‘) 1863) |
Sytuacja polityczna w Europie jest w zasadzie stabilna. Mocarstwa (Anglia, Francja, Rosja) coraz więcej uwagi poświęcają Azji i Afryce oraz terytoriom osłabionej Tbrcji. Włochom udaje się doprowadzić do zjednoczenia kraju. Aspiracje Węgrów zostaną zaspokojone dopiero w 1867 roku, gdy powstanie monarchia austro-węgierska. Kształtowanie Europy zakończy powstanie cesarstwa niemieckiego w 1870 roku. |
W okresie tym nic powstają już żadne nowe tendencje romantyczne, które oddziaływałyby na współczesnych. Kolejne dzieła - niezrozumiane i odrzucone, w większości niewy-dane - tworzy Cyprian Norwid. W kraju piszą Teofil Lenarto-wicz, Wincenty Pol, Władysław Syrokomla. Kornel Ujejski -poeci dużo mniejszej miary niż tytani romanlyziiui. |
Jedyne miejsca zapalne to Bałkany i Polska. O ile jednak sprawa bałkańska angażuje wszystkie potęgi Europy, o tyle Polacy są pozostawieni sami sobie. Powstanie styczniowe (1863), podjęte bez najmniejszej szansy powodzenia, zakończone bezprzykładną klęską i następującymi po niej prześladowaniami, stanowi ostatni przejaw idei romantycznych w historii XIX--wiecznej Europy.
Milczenie przerywa Fredro, ale jego późna twórczość nie dorównuje komediom pierwszego okresu. Stopniowo wymierają najwięksi twórcy romantyczni (kolejno Słowacki, Chopin, Mickiewicz, Heine, Musset, Krasiński, Delacroix).
Nieomal do śmierci w 1882 roku tworzy Hugo, ale jego twórczość jest już zjawiskiem samoistnym, poza modami i szkołami.
Myśl romantyczna pozostawała pod wpływem niezwykle bujnie rozwijającej się na przełomie XVIII i XIX w. klasycznej filozofii niemieckiej.
johann Fichtc (1762-1814) |
Stworzył idealistyczną filozofię czynu, w której świat jest wyłącznie efektem myśli absolutnej (Boga), a ludzkie poznanie to działalność mająca na celu powrót do absolutnego „Ja”. Aby to było możliwe, świadomość indywidualna, która nigdy nie będzie w stanie osiągnąć absolutu, musi się podporządkować myśli zbiorowej. Jednocześnie „czyn”, czyli świadomość ogółu, nigdy nie zaistnieje bez świadomości indywidualnej. O tym, jak niejednoznaczna była jego filozofia, świadczyć może fakt, iż Fich-te miał wpływ zarówno na polską myśl narodową (przekonanie, że dla narodu jednostka powinna zrezygnować ze szczęścia osobistego), jak i na ideologię rosyjskich rewolucjonistów, a także na nacjonalizm niemiecki. |
Georg W. Hegel (1770-1831) |
Byl wyznawcą idealizmu: uważał, że rzeczy nie istnieją niezależnie od myśli, są jej wytworem. Cały świat jest myślą, kształtuje się według jednej absolutnej idei. Idea ta rozwija się w sposób dialektyczny, czyli poprzez jedność przeciwieństw. Każdemu pojęciu (tezie) odpowiada jego przeciwieństwo (antyteza). Dopiero połączenie tych przeciwieństw (synteza) przynosi poznanie lub rozwój. Absolut (duch świata) zmierza do uświadomienia sobie swojej własnej wolności. Dzieje ludzkości, będące etapem w tym procesie, przechodziły przez stadia wolności zastrzeżonej dla władcy (starożytny Wschód), wolności dla wybranych (starożytna Grecja i Rzym) do wolności wszystkich, która urzeczywistnia się, zdaniem Hegla, w monarchii pruskiej. Ten rozwój historii odbywa się w drodze rewolucyjnych skoków, ponieważ zjawiska i narody, które wyczerpały swe możliwości, podlegają likwidacji. 1 Icgcl uważał, iż prawa rozwoju świata i historii są rozumne i logiczne, a każde zjawisko pojawia się w koniecznym momencie rozwoju historycznego. |