HLP 14

Romantyzm

Friedrich Schlegel (1772-1829)	Był głównym ideologiem wczesnego romantyzmu. W latach 1798-1809 wydawał (wraz z bratem Augustem) programowe pismo „Athenaum”. Ujmował literaturę jako historyczną i kulturową ciągłość, a dzieło sztuki jako wyraz indywidualności twórcy, ale i ducha narodu oraz czasu. Sformułował wiele istotnych pojęć literackich (m.in. pojęcie ironii romantycznej). Dla romantyków istotna była również jego idealizacja średniowiecza, a także żarliwa religijność (postulował odnowę niemieckiego życia narodowego i religijnego w duchu katolicyzmu).
Fricderich S (.hel ling (1775-1854)	Jeden z inicjatorów filozofii romantyzmu. Sformułował teorię absolutnego rozumu (Boga), który przenika cały wszechświat, istnieje zarazem idealnie i realnie. Przyrodę ujmował w sposób idealistyczny, traktując ją jako aktywny podmio-t istnienia, rozwijający się w wyniku ciągłego ścierania się przeciwieństw. Dla romantyków najistotniejsze było jego przekonanie o poznawczej przewadze intuicji i wiary nad rozumem oraz kult sztuki jako najwyższej formy działalności człowieka. Z Schellinga czerpali również myśl, iż w genialnej jednostce odbija się cząstka absolutu Boga, co prowadziło do stworzenia koncepcji poety wieszcza.
Filozofia polska	Podstawowe założenia polskiej filozofii romantycznej wynikały z sytuacji naszego kraju. Wiara w Boga pozwalała żywić nadzieję, że będzie On interweniował w historię, a przekonanie o nieśmiertelności duszy i przewadze ducha nad materią pozwalało wierzyć, że jest się wolnym dopóty, dopóki zachowuje się wolność ducha. Ułatwiało to wewnętrzne odrzucenie faktu rozbiorów. Polską filozofię tego okresu zdominowała idea mesjanistyczna. Według tej koncepcji cierpienia Polaków miały głębszy sens: wybawienie ludzkości. Nasz naród został przeznaczony do odegrania roli szczególnej, podobnej do posłannictwa Chrystusa Mesjasza (Zbawiciela). Największą sławę wśród mesjanistów zdobyli nie filozofowie, ale Adam Mickiewicz oraz samozwańczy prorok Andrzej Towiański, który uważał siebie za wysłannika Boga.
Rewolucjonizm	Nie sposób zrozumieć myśli romantycznej, jeśli pominie się kluczowe dla niej postawy buntu i niezgody na zastaną postać świata. Romantyk to wieczny buntownik. Rozpoczyna od buntu obyczajowego, co często przybiera charakter manifestacji poprzez niekonwencjonalny ubiór, później wywoływanie skandali. W dojrzałej postaci bunt romantyczny prowadzi do rewolucjonizmu. Za przykład może tu służyć biografia lorda George’a Byrona, który, rozpoczynając od buntu obyczajowego, doszedł do udziału w walce o wolność Grecji i poniósł śmierć jako uczestnik powstania narodowowyzwoleńczego. Większość romantycznych artystów mogła w swym życiorysie podawać informację „walka o wolność narodową lub społeczną” (Słowacki - powstanie listopadowe, Mickiewicz - Wiosna Ludów. Norwid - więzienie w Berlinie, Byron -powstanie greckie, Hugo - dobrowolna emigracja w okresie panowania Napoleona III, Puszkin - zesłanie). Dla tych. którzy nic mieli takiego epizodu w swoich biografiach, stanowiło to źródło bolesnego kompleksu (Krasiński, Mickiewicz z powodu nieuczcstniczcnia w powstaniu listopadowym).

„Choroba ,. Wielu romantyków i bohaterów romantycznych cierpiało na tzw. Wcltsch-wieku” .. merz (po niemiecku: ból świata’). Jego objawy to depresja, smutek, apatia wywołane nadmierną wrażliwością i uczuciowością jednostki, która w nicdo ^ skonalym św ięcie nie ma szans samorealizacji. len stan ducha często prowadzi! do samobójstwa lub ucieczki w cynizm. Charakteryzuje takich bohaterów. jak: Werter. Kordian. Oniegin, Oktaw' (bohater Spowiedzi dziecięciu 8 wieku Musseta).

■ 6.2. LITERATURA EUROPEJSKA

6.2.1. Niemcy

W Niemczech pod koniec XVIII w. rozwinął się preromantyczny nurt nazwany Sturm utul Drang, czyli „burza i napór”. Jego twórcy - wśród których znaleźli się dwaj najwięksi pisarze niemieccy: Johann Wolfgang Goethe i Fryderyk Schiller-wywarli ogromny wpływ na pierwsze pokolenie romantyków.

Sturm u ud Drang wiele łączy z sentymentalizmem. Oba kierunki przejawiają niechęć do cywilizacji, której przeciwstawiają życie w zgodzie z naturą. Oba krytykują społeczeństwo stanowe, w którym ocenia się jednostkę za pochodzenie, a nie za talent. Jednak poeci „burzy i naporu” dołożyli do tych założeń element, który stanic się osią postawy romantycznej - bunt.

Fryderyk Schiller (1759-1805)

Zbójcy. Bohater Zbójców (1772) Karol Moor, wygnany z rodzinnego zamku w wyniku intryg brata, zostaje hersztem bandy zbójców. Niesprawiedliwość, której doznał, prowadzi go ku marzeniom o stworzeniu nowego, lepszego świata. Jednak są to jedynie piękne rojenia, których nie ma szansy ziścić. Gdy zly brat ginie, Karol nie może powrócić na należne mu miejsce, zbójcy bowiem nie chcą go zwolnić z przysięgi. Bohater dobrowolnie oddaje się w ręce sprawiedliwości. Jego los jest przesądzony, zwłaszcza że nie zamierza żałować swych win, a wręcz się nimi chlubi.

Johann Wolfgang Goethe (1749-1832)

Cierpienia młodego Wertera. Najsłynniejsze dzieło „burzy i naporu”, ma formę powieści cpislo-larnej (powieści w listach).

Jej bohaterem jest młody, inteligentny i wykształcony mieszczanin, uczuciowy i szlachetny, obdarzony też dużą dawką egzaltacji. Wyjeżdża na wieś, gdzie szuka samotnego kontaktu z przyrodą oraz prostymi ludźmi, znajduje jednak miłość, która nie ma szans urzeczywistnienia. Jego ukochana Lotta jest zaręczona z Albertem, młodzieńcem ze wszech miar pozytywnym, którego zna od dawna i z którym związała ją matka na łożu śmierci.

Werter postanawia wyjechać i podjąć pracę w służbie dyplomatycznej. Pracuje jako sekretarz konsula, „pedantycznego cymbała”, którym gardzi. Zresztą całe otoczenie, w którym dominuje służalstwo i dążenie do awansu, napawa go niechęcią. Źle znosi nierówności stanowe. Praca nie daje mu więc ani satysfakcji, ani zapomnienia o miłości.

Werter wciąż kocha Lottę, mimo jej ślubu z Albertem. Składu w pracy dymisję, której bezpośrednią przyczyną jest wyproszenie go z arystokratycznego przyjęcia. Wraca w pobliże ukochanej. zaczyna ją odwiedzać Miłość wybucha / nową silą Werter cierpi, myśli o śmierci, marzy