HLP 16

Romantyzm

Wiktor Ilono (1802-1885)

Najwybitniejszy przedstawiciel, przywódca i teoretyk młodego pokolenia twórców we Francji. Dla rozwoju programu literackiego romantyzmu największe znaczenie miały jego dramaty Cromwell (1827) oraz Hemani (1830). Przedmowa do pierwszego z nich należy do najważniejszych romantycznych manifestów programowych. Postulował w niej Hugo uznanie dramatu na gatunek najlepiej odpowiadający duchowi nowoczesności, a jako wzór twórczości teatralnej wskazywał dzieła Szekspira, krytykując równocześnie tradycję klasyczną. Premiera Hemaniego odbyła się w atmosferze skandalu, a na widowni doszło do bójek między zwolennikami klasycyzmu i romantyzmu. W swej twórczości Hugo był ogromnie wszechstronny. Jego wiersze wywarły wielki wpływ na poezję francuską XIX i początku XX wieku. Jednak najsłynniejsze jego dzieła to powieści, zwłaszcza Katedra Marii Panny i Nędznicy (1862), szeroka panorama społeczeństwa francuskiego pierwszej połowy XIX wieku. Oś fabularną Nędzników stanowią losy byłego galernika Jeana Valjc-ana, który pod wpływem miłosiernego biskupa przeżywa przemianę i staje się wzorowym obywatelem (przemysłowcem, burmistrzem, opiekunem osieroconej Kozety). Ponieważ jednak ukrywa swą przestępczą przeszłość, wciąż musi uciekać przed demonicznym inspektorem Javertem. Powieść ukazuje hipokryzję społeczeństwa, które drobnemu złodziejaszkowi nie pozwala zejść z drogi przestępstwa, biedne dziewczęta wpędza w prostytucję (Fantyna, matka Kozety), a honoruje bogatych zbrodniarzy (rodzina, u której Kozeta była służącą).

6.2.4. Rosja

Aleksander Puszkin (1799-1837)

Najwybitniejszy romantyk rosyjski, odegrał w literaturze Rosji podobną rolę jak Mickiewicz w Polsce (poeci poznali się zresztą podczas przymusowego pobytu Mickiewicza w Rosji). Zbliżony do dekabrystów (rewolucjonistów, którzy w 1825 podjęli kompletnie nieudaną próbę przewrotu politycznego), stworzy! wiele śmiałych wierszy politycznych, za które w 1820 r. został zesłany na Kaukaz. Tam powstał cykl poematów, pozostających pod wpływem Byrona, oraz tragedia Borys Godunow, ukazująca narodziny narodu rosyjskiego na tle wydarzeń z historii Rosji i Polski XVII w. Po upadku dekabrystów car Mikołaj 1 uznał, iż lepiej mieć Puszkina pod osobistą kontrolą. Poeta został odwołany z zesłania i oddany pod nadzór policyj-no-cenzorski (wiele jego utworów osobiście cenzurował car). We wrogim otoczeniu prowadził skomplikowaną grę ustępstw z carem, otoczony niechęcią dworaków. Zginął w sprowokowanym pojedynku. W okresie dworskim stworzył swe największe dzieła, m.in. poemat Jeździec miedziany (1833), będący polemiką z Ustępem III części Dziadów Mickiewicza (których nie zrozumiał - potraktował jak utwór antyrosyjski, a nie antycarski). Największym dziełem Puszkina jest poemat dygresyjny (patrz: s. 135) Eugeniusz Oniegin (wydany 1833), nie tyle ze względu na wizerunek tytułowego bohatera, typowego dziecka swej epoki trawionego chorobą wieku, ile z powodu mistrzostwa artystycznego, wirtuozerii wersyfikacyjnej (którą nie w pełni oddaje polski przekład Adama Ważyka) oraz bogactwa ję/yka.

■ 6.3. LITERATURA POLSKA

Adam Mickiewicz

Dane osobowe

Urodzony    24 grudnia 1798 w Zaosiu koto Nowogródka w rodzinie szlacheckiej

Narodowość litewski Polak, od 1832 na emigracji we Francji

Wykształcenie

■    1807-1815 - sześcioklasowe gimnazjum dominikanów w Nowogródku

■    1815-1819 - Uniwersytet Wileński, Wydział Fizyko-Matematyczny, Seminarium Nauczycielskie

Stopień naukowy - praca magisterska nieobroniona Doświadczenie zawodowe

■    1819-1823 - Gimnazjum w Kownie (nauczyciel literatury klasycznej i polskiej, łaciny, historii powszechnej i prawa)

■    1826-1829 - (od maja 1828 na urlopie) nominalny urzędnik XII klasy w kancelarii gcnc-ral-gubernatora Moskwy księcia Dymitra Goiicyna

■    1839-1840 - Akademia Lozańska, wykładowca literatury klasycznej

■    1840-1852 - (od 1844 na urlopie) College de France, wykładowca literatury słowiańskiej

■    1849 - założyciel i redaktor naczelny dziennika „Tribune des Pcuples"

■    1852-1855 - paryska Biblioteka Arsenału, bibliotekarz

Aktywność społeczna

■    1817-1823 - Towarzystwo Filomatów (współzałożyciel, członek władz)

■    1832 -1844. 1851-1855 - Towarzystwo Historyczno-I .itcrackie w Paryżu (1841-1844 prezes Wydziału Historycznego)

■    1832-1855 - Towarzystwo Naukowej Pomocy w Paryżu (współzałożyciel, członek kierownictwa)

■    1833 - redaktor w piśmie „Pielgrzym Polski”

■    1841 -1844 - wiceprezes Biblioteki Polskiej w Paryżu

■    1842-1848 - Koło Sprawy Bożej (grupa religijna o cechach sekty skupiona wokół Andrzeja Towiańskiego uznanego za proroka), zarządzający Kołem, 1846-1848 lider własnego kola

■    1848 - organizator Legionu Włoskiego, jednej z najbardziej udanych polskich inicjatyw |kkI czas Wiosny Ludów

■    1853-1855 - członek Rady i wizytator Szkoły Polskiej w Paryżu

■    1855 - emisariusz polski w Turcji, próba organizacji legionu żydowskiego

Twórczość pisarska (wybrane dzieła)

■■■'    ■    '^{1 2}'■■■' .....¹ ■■■"■■■■■................ '■■■■    '■■■"■    .....,i—    ... . ,    ' .,!.! _JLL!—!— I"" nm

1

■    1820 - Oda do młodości

m 1822 - I tom Poezji (głównie Ballady i romanse) m 1823 II tom Poezji (części II i IV Dziadów oraz Grażyna)

2

1826 - Sonety krymskie oraz Sonety zwane odeskimi lub miłosnymi