img020 (3)

1 86 Mapa punktów____

myśli o separowanym ciele, separowanym człowieczeństwie, separowanej przestrzeni. Kapuściński wyznaje, że biały kolor skóry trzymał go w „klatce apartheidu”^{1 2 3}*. Dlatego w całej Afryce „biała skóra to jest ten wilczy bilet”, „ta skóra swędzi”, „człowiek nie może z niej wyskoczyć" - jak napisze Kapuściński w kongijskim opisie mitu skóry'*. Poprzez własną biel na kon-gijskiej ulicy w Akrze dotyka się absolutnego mitu białej skóry, dlatego Kapuściński przywoła słowa Anglika, który opowiadał mu o tym, jak miał „pięciu ludzi i dwudziestu czarnych”, i stwierdzi następnie, że „to tacy właśnie budowali mit [...], potężny do dziś”². Wywabianie białej plamy, wywabianie nader racjonalnej czystości (w tym czystości rasowej) jest starym wysiłkiem podejmowanym w imię tego, by na chwilę zbliżyć się do natury rzeczy. Ujarzmia się tym myślenie o klarownych rozdziałach między bielą i czernią, między każdą inną opozycją. Przebywszy choroby czarnych, to nowe już ciało radykalnie czernieje mentalnie, plasuje się po stronie tych, którzy doświadczyli Afryki. Prawie jak w obrzędzie inicjacji, kiedy rodzimy się na nowo, z nowym imieniem. To już bratnie ciało, które jest zapraszane do domów, oswojone, którego cielesność/ duchowość przestała być obca, odseparowana. Moglibyśmy stwierdzić, że dopiero przydanie białemu ciału tego stygmatu Afryki jest wymierzeniem jakiejś sprawiedliwości, choćby chwilowej i symbolicznej, namacalnym obrazem winy. To ciało -przełamujące bariery, jednoczące w niedoli, ufające odcieniom, a nie jednolitemu kolorytowi - buduje świat wątpliwości Afryki, ale też i wątpliwości ogólnohumanistycznej.

Tak odkształcona cielesność jest kluczem do odkształcenia obrazu Europy i Afryki. Odwrócenie ról stanowi pierwszy pułap burzenia schematów, nad którymi ciążą bloki budowanej historycznie i antropologicznie wiedzy o swoich i obcych, o ewolucji dziejów w imię dzikości, o barbarzyństwie i cywilizacyj-

ności‘ ^ o umyśle prelogicznym i logicznym, jak cl Levy-Bruhl'"\ To odwrócenie zapowiada dalsze kont co niebezpiecznie uzbrojone jest w oświeceniowy czy złego dzikusa, mit dobrego czy złego europejsl ratora porządku społecznego. Śmiech wytrąca tę i historyczną, gospodarczą, kulturową z zastanycl wrogiej harmonii. Kapuściński napisze w innym „śmiech, naturalny, szyderczy śmiech jest oznaką d noty”, ludzie bowiem opętani nienawiścią nie śmi< żają śmiech za szyderstwo czy prowokację^{4 5 6 7 8}. Szy zmatyczny, wolny śmiech podważa „stare, dobr< o Europie, uzbrojonej w zły kontekst rasizmu. Dl ośmieszenia sztuczności tego autorytarnego ładu wym ukojeniem doznanego cierpienia. Śmiech p< tyle niknięcie blizn, ile ich oswojenie, stwarza sy ności manifestowania krzywd wydobytych z mii moment wyłaniania się cierpienia, odsłaniania st lęków stanowi zawsze ważki punkt w historii sp gdyż rodzi wiele napięć, znaczony bywa urazami pretensjami, ale i językiem martyrologii. Okazuje nym punktem w doświadczeniu ciała, które jest pr piętnowane, jest raną, dzięki czemu zostaje narusz ność epistemologiczna.

Trzeba uważnie przyglądać się konfrontacjom mentalnych, konfliktom etnicznym, ustanowiony w sferze władzy - z uwagi na ciało, które punktc ukłucie, odsłania, że to ciało - to pierwsze doświat puściński naprowadza na trop, że kultura jest brze lesnością, tak jak i konstruowana w niej humanist

1

⁴² R. Kapuściński: Heban..., s. 46.

2

1 d e m: Wojna futbolowa..., s. 55.

3

⁴⁴ Ibidem.

4

Zob. E. Burnett Taylor: Antropologia. Wstęp do ba

5

Ita i cywilizacji. Przekł. A. Bąkowska. Warszawa 1923.

6

⁴⁶    Zob. L. Levy- B ru h 1: Czynności umysłowe w spoiecz-

7

wotnych. Przekł. B. Szwarcman-Czamota. Warszawa

8

   R. Kapuściński: Lapidarium V. Warszawa 2002, s. 4