img018 (3)

1 82 Mapa punktów

i pozornej powagi, która umacnia władzę. Są i ci, którzy mają wytrenowany uśmiech, telewizyjny, o którym Kapuściński napisze, że funkcjonuje Jako zajęcie, jako praca, jako zawód”³³. Kapuścińskiemu udało się dotknąć dynamiki uśmiechu, dynamiki doświadczania ciała obcego, ale nade wszystko natłoku sensów, które cielesność przywołuje. To, co pierwotne, pozadyskur-sywne, spontaniczne miesza się z tym, co mitologizowane, ubrane w schematy poznawcze. Tekstura ciała jest gęsta, gdyż taka jest specyfika doświadczania jako dotykania rzeczy świata.

Powróćmy do uśmiechu i śmiechu z Hebanu. Uśmiech jest tu klarownie ubrany w kulturowe odcienie, tak jak biologiczne ciało zostaje ubrane w społeczną nierówność. Stąd ugruntowana historyczna pamięć każe odwracać hierarchie społeczne, aby wyrównywać, zamieniać, przynajmniej chwilowo kar-nawalizować to, co jest uświęconym myśleniem o segregacji rasowej. Potrzebna jest sytuacja pomniejszająca nas, która odsłania skazę w dotąd nobilitowanej potędze białego. Tak dzieje się w opisanej przez Kapuścińskiego scenie przyjmowania zastrzyku, kiedy Biały podskakuje i krzyczy z bólu - a tym samym jest Białym pomniejszonym. W tej mało dostojnej formie destruuje się posągowość białej Europy, która przemieniana jest w karykaturalną figurę, ubraną w śmieszność. Śmiech oswaja, ujarzmia wroga, ujmuje mu splendoru. Jest próbą zburzenia dawnego porządku, w którym Biały był panem, któremu towarzyszyła moc zdobywcy w przeciwieństwie do małości podbitego, którego ułomność nie predestynowała do zwycięstwa. „Wpajano Afrykaninowi, że Biały jest nietykalny, niezwyciężony, że Biali stanowią jednolitą, zwartą siłę”³⁴ -zanotuje Kapuściński. I choć w buszu i dżungli był Jakimś dziwacznym i nieprzystającym wtrętem”, był „blady, słaby, spocona koszula”, bał się „moskitów, ameby, skorpionów, węży” -to był mitycznie silny³⁵. Po stronie tej uzurpatorskiej bieli była

"Idem: Lapidarium I. Warszawa 1990, s. 70. ^MIdem: Heban..., s. 31.

³¹ Ibidem, s. 9.

ekspansja mentalna, gospodarcza i politycz ugruntowanie prawa do podboju i łupu. Po * nych był sztafaż mitologiczny, który kazał w cywilizacji i opiekę silniejszego bóstwa Białyc

Ciało podskakujące nie jest ciałem nobliwj miana ról w systemie społecznym skrupulati wymianie repertuaru zachowań i uzbraja się \ sną, co tak drobiazgowo opisał Kapuściński w nej analizie ciała po cesarskiej nominacji za cz lasje. Pisze, nakreślając potęgę awansu społec; że „oto zwyczajna głowa, tak dotąd poruszając i swobodnie, tak gibka i nieskrępowana, tak c tów, przechylań, skłonów i przygięć, teraz na: gła przedziwnej redukcji, poruszając się [...] \ nowo-kuziemnym [...] i pionowo-kugórnym”³' je, że „zmienia się figura człowieka”, która „za w stronę kwadratu”, a ten jest „masywny, solid wagi i ciężaru władzy", zatem człowiek taki skakał, biegał, podrygiwał, swawolił”, jego „i ważnieją i jakby sztywnieją”, „spojrzenie to w; do jakiegoś punktu dla nas zupełnie niedosięż chie społeczne są umocowane cieleśnie. Dlate się nad wzniesieniem nowej mitologii, ale też waniem starej, trzeba wymienić cielesne dystyi świata. Dlatego kongijski ruch kimbangistów i się od stwierdzenia proroka Szymona Kimbangu szedł na świat jako Murzyn” i że „Biali Boga i też rozpocząć się od wywabienia białej skóry „[...] na otwarcie przyniósł miskę z farbą, [...) i do obrazu i bejcował nieruchome twarze święt hierarchicznie pojmowanego nie można uciec.

“Idem: Cesarz..., s. 27-28.

³⁷ Ibidem.

“ 1 dem: Wojna futbolowa..., s. 218.

³⁹ Ibidem.