img340

288 JACEK DANAS2KIBWICZ

ward, biskup Hildesheim³⁵, Kronikarz z Limogcs, Adcmar, patrzący na czyny Ottona z perspektywy dwudziestu kilku lat, a ostatnio rehabilitowany jako autor także trzeciej wersji swego dzielą (Historia - Gamma, którą wcześniej uznawano za kompilację Xll-wieczncgo interpolatora), twierdzi wręcz- i można mu wierzyć - iż utarł się zwyczaj, aby poruszającego się cesarza czy raczej jego osobę w trakcie oficjalnych podróży i wystąpień poprzedzała Święta Włócznia³⁶. Adcmar także donosi, że cesarz nadal taki przywilej wyniesionemu przez siebie dogodności królewskiej Stefanowi węgierskiemu i zaopatrzy! go w replikę świętej hasty³⁷.

Włócznia podarowana przez Ottona świeżo pozyskanemu dla chrześcijaństwa barbarzyńcy zawierała relikwie ex ctavis Domini et laitcca sonet i Monricii, a więc cząstka prawdziwego insygnium cesarskiego wraz z kawałeczkami gwoździ, którymi do krzyża przybity był Zbawiciel, dostała się w ręce króla - współpracownika imperatora³¹. Dokonujące się w ów symboliczny sposób dopuszczenie kresowego potentata do politycznej i towarzyskiej konfidencji z cesarzem miało również miejsce w Gnieźnie w roku 1000. Polska tradycja dworska przez stulecie przechowywała pamięć o tym zdarzeniu, aż pod piórem Galla doszło do utrwalenia na piśmie przekazu, w miarę wiernie oddającego dawne zaszłości”. W polskim przypadku mamy wszakże do czynienia z wymianą darów między kontrahentami; Stefan -z tego, co pisze Ade-mar-został obsypany darami przez swego ojca chrzestnego po ceremonii chrztu. Widać przccicżjasno zamysł Ottona, urzeczywistniany w stosunku do dwu wielkich władców barbarzyńskiego Wschodu⁴³. To samo, co otrzymał Stefan, dostał w Gnieźnie Bolesław. ^{1 2 3 4 5}

Kronikarskie doniesienia Aebunra, Galin, nic i te wszystkie, które dają nam poznać ideologię włóczni cesarskiej, choć kształtują opowieść o wydarzeniach na miarę potrzeb, celów i wartości realizowanych w utworze, wyznaczają wszakże pewien standard oczywistości - poprawności przedstawianych faktów, zjawisk czy poglądów. Dlatego sądzimy, że Święta Włócznia - lak drogocenna relikwia imperium-jego palladium et słabi-iimentum^{6 7 8}, pozostawała w trakcie uroczystości gnieźnieńskiej na pierwszym planie rozgrywającego się tam spektaklu politycznego. Jak znajdowała się na czele pochodu, któremu naprzeciw wyszedł Bolesław Chrobry, tak przed stolicą Polan otwierała orszak zmierzający do miejsca spoczynku św. Wojciecha. Cztery łata wcześniej poprzedzała wejście Ottona do Rzymu, gdy przybył do wiecznego miasta, żeby się koronować na cesarza.

Jednak i na trasie do Gniezna, gdy kolumna była w ruchu, na czoło wysuwał się signifet**, który dzierżył ów wspaniały przedmiot. Wzmianka z RocznikówKwediin-burskich poz\vn!a nam choć trochę wejrzeć w sceny składające się na obraz ccsarsko-książęccgo pochodu⁹. W drodze, co jakiś czas, przed czołem zastępów pojawiali się tłumnie przedstawiciele miejscowych wspólnot, przybywając przed oblicze wielkiego gościa z różnego rodzaju darami. Zatrzymywano się przed Świętą Włóczniąz relikwiami Męki Pańskiej i cesarzem, który chciał, żeby gr> postrzegać jako „sługę Chrystusa” -dokonywał się akt oddania czci przybyłemu władcy, manifestowano podległość swoim panom.

Rozkręcała się eskalacja składania darów Ottonowi, znajdująca punkt szczytowy

1

   Zob. zastrzeżenia K. GORtertA i i (. KortOma (Otto HI., Thangmar utul <iic Vita Bentwandi, Mitrcilungcn des tnstituis f\lr Oslcrrcicłiisclic Gcschiclitsfbrsclnmg 1/2, 1990: 15-17).

2

   Zob. R_ La»D£S. Rellcs. Apoctiiypse and(heDecelts of Hisiory -Adcmarof Chabannes. 989-1024, Cambridge Mass. 1995: II, M9. przyp. 8S. 86, 3*19; Ademati Libri hisiorianint, MGH SS, UV, 18*11: 130.

3

³³ Ademar: loc. ciL („Regem Ungsric... Otto imperator In nalali protomnitiris Slcpliani a b»p-tismałc e.xccpit, cl regnum ei libcrrimc habere permisit, tlnns ei liccnliam ferre laricestm S2cram ubiqnc, sieni ipsi impcraiori mos cst").

4

" ^Adj:-Mar: toc. cit. („et rcliquins ex clavis Domini et lancen sancti Manrici ci conccssit in propria Isncca'*), Zob. J. FflłEf). op. cit., 2000: 137-141. 145    183 n.. passim.

GftMl Anonymi Crotiicae et ges ta dttcitttt siw princl/ntnt 1’nfoiwnmt, wytl. K. Malcczyńskł. ^M,ł,t "-s.. t. II. Kraków 1952: 18-21 (I, 6).

5

" I takież, plany w stosunku do trzeciego, silnego władcy kresowego - doży weneckiego. Zob. W.

6

GU:$R.cp. cii., 1993: 219-243, zwłaszcza 2-10 o.; także K, GORicil, Otto UL uffitet tlas Karłs-i-rab..., 1998: *117.

⁴¹ Por. A. I.omdaro—Jourdan'. cp. cii., 1991: 167 n.; P. SCHRAMM, Herrscltajiszeicheir..., 1955: 505. l.luTfitAł.T) (Antapodosis, 1. IV, 25) pięknie oddał istotę Św. Włóczni: „lapis scilicet angu-laris focie ns tilrnąuc unuin,”- łączy niebo i ziemię. Zob. leżK. IlAUOK.op. cit., 1974: 312 J. HÓRI.E, Die sogeiiaimtć „Beschreibitttg" des U). Lamę bet Lindprand von Cremona (Antapodo-sts IV, 24 mul 25), Arcliiv tur iniuclrhcinische KitchcngcscIiiclUc 14, 1962: 63*80.

7

Otlo II miał lancifcra Ridiariusa, klojy zgina! 13 lipca 982 pmlColronc, zob. Tiiiutmar : 137 (IIJ. 20). P. SCHRAMM (op. cii., 1955:502 przyp. 2) nic sądzi, by chodziło o św. Włócznią, którą jcjji* zdaniem - powinien nosić duchowny; zob. leż K. (JlILIKZ. Jahrłmęłtęr des datfschcn Heidtes tmter Otto //. i md Otta tlł.. I. I. Otto li. ')?. l.cip/.ig 1902; 178 (Der kaiscrtichc

8

Lanzentriiger). O „obstawie" wieczni św. Wacława, zob. doniesienia Kanonika Wyszehradzkle-yo, [w:] Ktonfkorzt czescy..., wyd. M. Wojciechowska. Warszawa 1978: 39 n. (s.a. 1126).

9

^4tAwia/es (JrtctUmbmyrnsrs, MCIII SS.t. |||. IK39: 77 (s.a. 1000): „Ibi summo conanimc a duce Sclawnico IJolizIaYonc snsccplns, .senis onmijjcm ccnsws u bujne łcrrniuin slmliuNissimc q«. aesiti obsccjuialilcr donalur".