img340

288 JACEK DANASZKIGWCZ

ward, biskup Hildesheim¹⁵, Kronikarz z Limoges, Adcmar, patrzący na czyny Ottona z perspektywy dwudziestu kilku lat, a ostatnio rehabilitowany jako autor także trzeciej wersji swego dzielą (Historia - Gamma, którą wcześniej uznawano za kompilację XII-wieczncgo interpolatora), twierdzi wręcz - i można mu wierzyć - iż utarł się zwyczaj, aby poruszającego się cesarza czy raczej jego osobę w trakcie oficjalnych podróży i wystąpień poprzedzała Święta Włócznia¹⁶. Adcmar także donosi, że cesarz nadal taki przywilej wyniesionemu przez siebie do godności królewskiej Stefanowi węgierskiemu i zaopatrzył go w replikę świętej hasty”.

Włócznia podarowana przez Ottona świeżo pozyskanemu dla chrześcijaństwa bnrbarzyńcy zawierała relikwie ex clavis Domini et lancca sanctiMauricii, n więc cząstka prawdziwego insygnium cesarskiego wraz z kawałeczkami gwoździ, któtymi do krzyża przybity byl Zbawiciel, dostała się w ręce króla - współpracownika imperatora¹¹. Dokonujące się w ów symboliczny sposób dopuszczenie kresowego potentata do politycznej i towarzyskiej konfidencji zcesnrzcm miało również miejsce w Gnieźnie w roku 1000. Polska tradycja dworska przez stulecie przechowywała pamięć o tym zdarzeniu, aż pod piórem Galin doszło do utrwalenia na piśmie przekazu, vv miarę wiernie oddającego dawne zaszłości” W polskim przypadku mamy wszakże do czynienia z wymianą darów między kontrahentami; Stefan - z tego, co pisze Adc-innr-został obsypany darami przez swego ojca chrzestnego po ceremonii chrztu. Widać przccieźjasno zamysł Ottona, urzeczywistniany w stosunku do dwu wielkich władców barbarzyńskiego Wschodu⁴³. To samo, co otrzymał Stefan, dostał w Gnieźnie Bolesław.

¹⁵ Zob. zastrzeżenia K. GÓRtettA i it. KortOMA {Ono Ul., Tfnmgntar utul dic \^rt(a Bcmwardi, Milteilungcn des lostiluis Rłr Óstcnrercłiischc GcschiclHsfbrsclmng 1/2, 1990: 15-17).

³⁶ Zob. R_ Landes, Rellcs. Apocalypse and the Dccelts of Msiory - Adcmar of Chabannes. 989-1034, Cambridge Mass. 1995: II, M9. przyp. 8S. 86, 349; Adcmari Libri hisionanim, MG1I SS, t. IV, 18-11: 130.

^v Ademar: loc. ciL („Regem Ungaric... Otlo imperator In nalali protomnrtiris Slcphani a brtp-tismatc cxccpit, cl regnum ei liberrirne habere permisił, dnns ei liccnliam fenc lariccam S2cram ubirpic, sieni ipsi impcraiori mos cst").

" Adi^:.n<ar: loc. cir. („et rc!iquins ex cbvis Domini et lancen sancti Manrici ci conccssit iit propria lancca*'). Zob. J. FRlEf). op. cii., 2000: 137-141, 145    183 n.. passim.

^,ł Gtrltl Anonyml Cronteae cl gala dttetint shv princ/pirni 1’nfonnrum, wytl. K. Nfalcu/yAski. M 1*11 ir.s., I. II. Kraków 1952: 18-21 (1, 6).

I cakiei plany w stosunki! do trzeciego, silnego władcy kresowego - doży weneckiego. Zob. W.

Kronikarskie doniesienia Adciuara, Galla, nic i te wszystkie, które dają nam poznać ideologię włóczni cesarskiej, choć kształtują opowieść o wydarzeniach na miarę |x>U7.eb, celów i wartości realizowanych wulworzc, wyznaczają wszakże pewien standard oczywistości - poprawności przedstawianych faktów, zjawisk czy poglądów. Dlatego sądzimy, że Święta Włócznia - lak drogocenna relikwia imperium-}cgopalladium et słabi-iimentum*\ pozostawała w trakcie uroczystość i gnieźnieńskiej na pierwszym planie rozgrywającego się tam spektaklu politycznego. Jak znajdowała się na czele pochodu, któremu naprzeciw wyszedł Bolesław Chrobry, tak przed stolicą Polan otwierała orszak zmierzający do miejsca sjroczynku św. Wojciecha. Cztery łata wcześniej poprzedzała we jście Ottona do Rzymu, gdy przybył do wiecznego miasta, żeby się koronować na cesarza.

Jednak i na trasie do Gniezna, gdy kolumna była w mchu, na czoło wysuwa! się signffcł*¹, który dzierżył ów wspaniały przedmiot. Wzmianka z RocznikówKwedlin-Imrskich pozwala nam choć trochę wejrzeć w sceny składające się na obraz cesarsko-książęcego pochodu⁴¹. W drodze, co jakiś czas, przed czołem zastępów pojawiali się tłumnie przedstawiciele miejscowych wspólnot, przybywając przed oblicze wielkiego gościn z różnego rodzaju darami. Zatrzymywano się przed Świętą Włócznią z relikwiami Męki Pańskiej i cesarzem, który chciał, żeby go postrzegać jnko „sługę Chrystusa*' -dokonywa! się akt oddania czci przybyłemu władcy, manifestowano podległość swoim panom.

Rozkręcała się eskalacja składania darów Ottonowi, znajdująca punkt szczytowy

GlESH, cp. cii., 1993: 219-243, zwłaszcza 240 n.; także K. GORicil, Otta ///. Gffitef i/tts Kark-grab..., 1998:417.

*' Por. A. Lomdaro-JourdaN. cp. cii., 1991: 167 n.; P. SCHRAMM, Herrschaflsieiciien.... 1955: 505.1.UJTPRAł.T) (Aniopodosis, 1. IV, 25) pięknie oddal istotę św. Włóczni: „lapis scilicet angu-laris faeiens uirnque unum.”- łączy niebo i ziemię. Zob. też K. IlAUCK.op. cit., 1974: 312 J. Hóri.E, Diesogenanntc „Bescłireibung” des IN. Lamę Lei Liudprand vo/j Cremona (Antapodo-sis IV, 24 und 25), Arcliiy Jur mńiclihcinisclie Kirchcngcscliichtc 14, 1962: 63*80.

^Ą> Otto (I miał lanc i tera Ricluriusa, któiy zginał 13 lipca 982 p<iii Cotronc, zob. Tiiiutmar : 137 (111.20). P. Schramm (op. cii., 1955:502 przyp. 2) nic sądzi, by chodziło o św. Włócznię, którą jego zdaniem -- powinien nosić duchowny; zob. leż K. UlILIRZ. Jahrhuchcr des deutschen Retetws miler Ulto //. muf Ono UL. t. |. Ono U, 973 983, l.cip/.ip, 1902: 178 (Der kuiscrlichc Lartzcjiiragcr). O „obstawie" włóczni św. Wacława, zob. doniesienia Kanonika ifyszełiradzkfe-go, (w:J Kronikarze czescy..., wyd. M. Wojciechowska, Warszawa 1978: 39 n. (s.a. 1126).

⁴ⁱAmuiles ę)(ictllintmrgnues, MCIII SS.I. III. 1839: 77 (s.a. 1000): „Ibi summo conanimc a duce Sckmmico llolizluvone siisccplus, .senis omni^cni ccnsws ul>iquc Icmuuni slmlimissinte i]n* itesiti obscęuialitcr donalur".