IMG04

15

SKRZYDŁO PÓŁNOCNE ZAMKU WYSOKIEGO - DZIEJE. KSZTAŁT ARCHITEKTONICZNY I WYPOSAŻENIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH

Do Marienberg gęba wet wart.

Do dy Mewe gebawei wart, do was unsers hem jar MCCLXXX1

Źródła są w tej kwestii pozornie sprzeczne. Na 27 kwietnia 1276 r. datowany jest przywilej lokacyjny miasta znany z insertu w odnowionym dokumencie lokacyjnym z 6 lipca 1304 r.^,s 2 dokumentu wynika niezbicie, iż w momencie jego wystawienia istniał już Senctemarienburcb, w którym funkcjono

Nazwa źródła

Kurze Preussische Annalen

wał konwent pod dowództwem komtura Henryka von Wilnowe, występującego wraz z innymi braćmi na liście świadków. Tymczasem najstarsze przekazy rocznika rskie i kronikarskie mówiące o przeniesieniu konwentu z Zantyra do Malborka datują ten fakt na lata 1280-1282:

Treść zapiski

do was unsers hem jar MCCLXXX1 jar.

Anna lista Thorunensis    Anno 1282 Margenburg translatum fuit de Zcanthir. Anno eodem Meva

[Roczniki toruńskie]    translate fiiit de Puterberg¹'

Chronica terrac Prussiae    ^^{no d}“ 1282 M^enburgk translaium fuit de Zantir. Eodem anno

& Roczniki chelmżyńskie]    ^subIata W ^{de Pu}"^erberB^{k el daustnłm mmonłm recc}P^tum

¹ -    ¹ in Novo castro    ^{1 2}

Anno MCCIJOOC eastrum Santirii mutato nomine et loco translatum fuit Kronika Piotra z Dusburga    ^ac2cum iocum, ubi nunc situm est, et vocatum nomen ejus Mergenburgk

⁸    i[d] e[st]eastrum sanctae Mariae, ad cujus laudem et głoriam hec translacio

facta fuit²

Canonicus Śambiensis,    A[nnoJ d [omini] MCCI.XX1X Merginburg edlficatur. A[nno] dfomini]

Epitome gestorum Prussiae    MCCLXXXI Mewa edifteatur"

Kronika Mikołajajeroschina m

Do unsirs herrin jar vorvam Zwelfhundirt darzu achzic warn, do wart di bure Zan tir genant mit namin und mit stal vorwant, wam Mergenburc hiz man si sit, und buwit si dar, da si nu lit, wol lobeiich Marien der reinen wandiis vrien^łl

Z powyższego przeglądu najstarszych zachowanych źródeł wynikają dwa ważne dla nas wnioski:

1. Data przeniesienia konwentu krzyżackiego z Zantyra do Malborka, a tym samym załoze-

nia Malborka mieści się w przedziale lat 1279-1282. §ioi więc w sprzeczności z aktem lokacyjnym miasta z 1276 roku.

2. Wszyscy autorzy (z wyjątkiem dwóch ostatnich kronikarzy) łączą interesującą nas translację z przeniesieniem konwentu z Potterbergu (prowizoryczna twierdza w miejscu pierwszego Chełmna, późniejszego Kałdusa) do Gniewu. Oprócz bliskości czasowej można tu domyślać się również innych analogii, o czym dalej.

W tym miejscu przyjrzeć się należy dokładniej poglądom zwolenników obu wersji powstawania zamku (skrzydła północnego).

Johannes Voigt początki budowy zamku datował na 1274 r., a jego wykończenie (sic!) na 1276 r. Odmówił przy tym wiarygodności przekazowi Dus-burga o przeniesieniu konwentu z Zantyra do Malborka. Jego zdaniem nie było to możliwe, ponieważ

1

ⁿ ErUB, Bd. I, 2. nr 348. 821.

¹⁴ Kurze Prrussjscbe Annalen 1190~1337, hrsg. v. Ema Sirchl-ke. (w:J SRP, Bd. HI, s. 3-

¹⁷ Franciscant Thontnensis Annalęs Prussici (941—1410), hrsg. v. Emst Strchlke. |w:J SRP, Bd III, s. 62.

^M Chronica terre Prussiae 1029 (sc. 1098) - 1450, hrsg. v. Ernst Strchlke. [w:| SRP. Bd. Ul. s. 469.

ⁿ Chroni eon terre Prussiae von Peter von Dusburg, Ul, c 208, hrsg. v. Mas Toeppen, |w-.J SRP, Bd. I (dalej cyt.: Dusburg). s. 142.

2

   Canonici Śambiensis Epitome Gestorum Prusste, hrsg. v. Max Toeppen, (w:) SRP, Bd. I, s. 280.

*    Di Kronikę tron Pruzinlant des Sicoiaus tron Jeroscbin, hrsg. v. Emst Strehlke. |w:J SRP, Bd. I (dalej cyt.. Jemschłn), v. 17353-17360. s. 503.