IMG32

SKRZYDŁO PÓŁNOCNE ZAMKU WYSOKIEGO - DZIEJE. KSZTAŁT ARCHITEKTONICZNY I WYPOSAŻENIE W ŚWIETLE ŹRÓDEŁ PISANYCH 4}

masowo ną zewnątrz, w trakcie procesji i na ołtarzu, we wnętrzu natomiast wybranemu u gości Zakonu. Jedną z najważniejszych osób, to wnętrze odwiedziły, byi dyplomata francu-Filip de Mćzieres. W 1364 roku oglądał kościół podziwem i określił go katedrą’^{1 2}'. O relikwiach sty nie wspomniał.

Kończąc wątek relikwii należy stwierdzić, że [analizowane źródła pisane nie dają podstaw do utrzymania rozpowszechnionej w literaturze tezy o skarbcu relikwiarz owym istniejącym po zachodniej stronie JtSSsła i wykorzystaniu do tego celu ołtarza na en porze zachodniej’²'. Według średniowiecznych źródeTTak wykazano wyżej, relikwie lokowane były wCaęścT wschodniej: w lub na ołtarzu głównym, przed [ołtarzem NMP lub w zakrystii księży.

prócz powyżej omówionych kwestii źródła niowiccznc przynoszą nam bardzo niewiele in-icft o wyglądzie kościoła. W większości wzmianki łączą się z działalnością mistrza dzwonnego i jego [zakresem obowiązków, które choć ciekawe, są odrębnym tematem. Warto tu jednak wspomnieć b dwóch bardzo interesujących epizodach, związanych zapewne z Wielką Wojną 1409-1411. W lipcu 1408 r. urzędnik ten zakupił kamień wosku na sporządzenie świec, które miały być palone przed świętym przybytkiem w kościele Najświętszej Marii Panny na zam-[ku. Podobne polecenie palenia przed relikwiami w tej .tyni tej samej ilości Świec Glockenmeister otrzymał od wielkiego mistrza także w przeddzień krzyżackiego ataku na Polskę w sierpniu 1409 roku^{3 4 5}". W sumie w 1409 roku podskarbi wydał na ten cel

15 grzywien (zakupiono dwanaście kamieni)”*. W 1416 roku także zakupiono dwa kamienie wosku (lub konopii - to w tekście przekreślone) do zapalenia świec przy wizerunku NMP²¹⁷.

O wyposażeniu ruchomym znajdujemy zaledwie kilka wzmianek. W 1400 roku zakupiono dwadzieścia i pół łokcia złotej borty do kompletów do mszy. które wielki mistrz polecił wykonać dla kościoła²¹*. Dwa lata później nabyto białą tkaninę z jedwabiu („weys sydentuch")³”, a w 1404 roku mistrz Wiliam wykonał dla kościoła monstrancję²²®.

Źródła średniowieczne nie opisują dokładnie wnętrza kościoła zanikowego. Można jednak wydobyć z nich szczegółowe informacje, z których podobnie jak wyżej wybierzemy najważniejsze. Budowanie pełnego obrazu wyposażenia kościoła uniemożliwiają fragmentarycznie zachowane źródła.

Kościół zamkowy posiadał organy, naprawiane w 140L roku³”. W 1414 roku znajdowało się w nim także zdobione herbem siedzisko wielkiego mistrza X-meisters stul"), usytuowane w pobliżu (przed?) 6kną~. O położeniu miejsca, z którego wielki mistrz uczestniczył w liturgii nie da się nic dokładniejszego powiedzieć. Z 1419 roku pochodzi informacja o zakupieniu czterech par krawędzi (bandę) do siedziska wielkiego mistrza i siedziska podróżnego²²³. W kościele znajdowały się często naprawiane i czyszczone szklane okna w drewnianych ramach²²⁴. Wyposażone one były w wiatrownice²²⁵.

W latach 1415-1416 daje się zauważyć nasilenie prac remontowych w kościele. Wzmacniane były przede wszystkim dach 1 sklepienia²²*.

Tylko niewielkie uzupełnienie powyższych Informacji przynoszą lustracje z czasów polskich. Podobnie jak w przypadku tzw. Kapitularza, kościół NMP został

?!.€ Ibidem, a. 594.

^,r .Item 8 m. vor 2 Stein hanfb z. wachs zu lichten zu unser llben wauwen blkle" - AMH, s. 226.

”* jiem 1 tri. und 9 scot ane 6 pf. vor 20 W elen guldene bonhen zu den kaseln, die der meister machen ly» In die kir-che* - ibidem, s; 67.

^m Ibidem, s. 162.

“ Ibidem, s. 286 - „Itcrn 6 m. Wiliam goldsmydt vor mach elan. eyne monsirancze uf das hus In die klrche zu machen".

•“ jitm 7 sch.. die orgeln zu bessem in der kirchen uf dem huse’ - MTB, s. 129.

“ Jtem 1 fird. Vor 1 glasefenster vor des mdsters stul In der kirchen; item 4 sc. Vor seta wopen doreyn czu machen" - AMH, s. 146.

“> Jtem 1 fird. Vor 4 par bandę czus meisten stul und rejs-zestul" - ibidem, s. 338.

* MTB. *. 202. 557; AMH. S. 15-

“ MTB, s. 579.

*» AMH. a. 167, 181, 189, 217.

1

*“ W. ParaWdni; Die Pnussenrtisen. . Bd 1 (jak w przyp ; 124), a. 268.

^M Kazimierz Pospieszny. Die Organisatton des itlurgiscben Ramia da Dtuacbordem-Kommtsbauses In Preufien unter be-tandem Beriickswhllguiig der Martenburg, [w:| Di* sakraie ' Backaeinarcbilekiur da sUdlicben Ostseeraums - der lbeoiogl-tebe Aspekt, hrsg v. Gerhard Elmer, Ernst Gierlldi. Berlin 2000, a. 109; idem, Morfologia koScioia zamkowego w Malborku -studium detalu. (w:| Praeterita pasterilali Studia z historii sztuki

2

kultury ofiarowane Maciejowi Kilarskiemu, red. Mariusz Mierz

3

wiński, Malbork 2001. ł. 388. Podobnie koncepcje S. Skibińskie

4

go, Kaplica (jak w przyp. 36), s> 63-86, dotyczące zachodniej mony koidota i umieszczania tam .Grobu Chrystusa" I funkcjo-nującego ołtarza pod wezwaniem Archanioła Michała, takie nie mają uzasadnienia w źródłach. co wypunktował dokładnie M. Ar-szyński, O zamku matborsklm... (jak w przyp ISO), s. 391 i n. ^m Jtem 5 fird. vor 1 steyn wachs dem glokmeysier zu unsers 1 homeysters lichte, das vor dem sacrano oł dem huse bomet Hem

5

ach., dy lychtc vum selbeii wachse zu mach en"; .kem 1 m. 4 «oh 2 soL vor 1 steyn wachs dem glokmeysier. den unser ho meyster łn der kirchen of dem huse vor dem heylygethum bor-nen leaaet kem 8 sch. vor madtelon, dy lichte zu machen" - MTB, S. 497. 559.