IMG85

_    innymi. Wysiłki zmierzające do poradzenia sobie ukierunkowane na

r-mnych, polegają na próbach zmienienia innych tak, żeby albo zapobiec deprecjonowaniu osoby stygma ryzowane i, albo nie dopuścić do tego, by zdeprecjonowana pozycja społeczna osoby stygmatyzowanej oddziaływała na ich percepcją tej osoby. Wysiłki zmierzające do poradzenia sobie ukierunkowane na interakcją, mają na celu kształtowanie sytuacji tak, żeby piątno nie powodowało negatywnych konsekwencji dla osoby stygmatyzowanej. Jednostki stygmatyzowane, starając sią poradzić sobie z pięt

Cel wysiłków zmierzających do poradzenia sobie: własne Ja

w

nem, mogą obierać za cel swych działań dowolną liczbą tych elementów interakcji (własne Ja, innych, interakcją) i mogą oddziaływać na nie jednocześnie. To, na którym elemencie skoncentrują sią one w danym czasie, będzie zależało od ich oceny swego Ja, innych, oraz specyficznej sytuacji interakcji.

Większość wysiłków zmierzających do poradzenia sobie, które są ukierunkowane na własne Ja, polega na redukowaniu stopnia, w jakim piątno odnosi sią do Ja. Oczywistym sposobem dokonania tego jest wyeliminowanie stygmatyzująccgo stanu. Popularność stosowania diety w celu odchudzenia sią, chirurgii kosmetycznej do usuwania oznak starzenia sią łub zmiany kształtu części ciała uznawanych za nie dość doskonałe oraz psychoterapii w celu przezwyciężenia choroby psychicznej i nałogow wskazuje, te eliminowanie stygmatyzująccgo stanu jest powszechnie występującą reakcją radzenia sobie. Innym sposobem redukowania stopnia, w jakim stygmaryzujący stan odnosi sią do Ja, jest ukrywanie tego stanu lub maskowanie go (Goffman, 1963). Ludzie ukrywają bardzo różne stany, między innymi homoseksualizm, zaburzenia psychiczne, choroby fizyczne i aborcje (np. Cole, Kemeny, Taylor, 1997; Major, Gramzow, 1999). Członkowie stygmatyzowanych grup mniejszości rasowych i etnicznych mogą czasami uchodzić za osoby mes tygma ryzowane (Goffman, 1963).

Osoby stygmatyzowane mogą także próbować stosować kompensacją w przypadku problemów, jakie stwarza piątno w interakcjach społecznych (Miller, Myers, 1998; Miller i in., 1995). Kompensacja jest reakcją radzenia sobie polegającą na tym, że osoby stygmatyzowane zmieniają swoje zachowanie tak, żeby osiągnąć swój cel interakcji pomimo tego, ze ludzie, z którymi uczestniczą w tej interakcji, mogą być wobec nich uprzedzeni Cele interakcji mogą obejmować uzyskanie dostępu do środków, którymi urna osoba dysponuje (np. otrzymanie podwyżki od uprzedzonego szefa), osiągnięcie akceptacji ze strony innej osoby, lub wyrażenie swojej tożsamości. Kompensacja może obejmować wkładanie w interakcję większego wysiłku lub rozwijanie i doskonalenie potrzebnych w niej umiejętności (Miller, Myers, 1998). Osoby stygmatyzowane często wyrazaią przekonanie, ze muszą pracować bardziej, żeby uzyskać takie same oceny, jakie otrzymałyby osoby mes tygma ryzowane (Jackson, Thoits, Taylor, 1995). W sytuacjach społecznych mogą starać się bardziej i wykazywać większą wytrwałość niż osoby mestygmatyzowane pracujące na analogicznych stanowiskach (Dton, Stein, 1978). Ludzie stygmaryzowani mogą zachowywać się w sposób świadczący o większych umiejętnościach społecznych, kiedy stoją wobec zagrożenia wynikającego z uprzedzenia (Miller i ul, 1995). Inne umiejętności, które często umożliwiają osobom styg-

Mimmiiihiw

< mMM

matyzowanym osiągnięcie swych celów pomimo uprzedzeń, obejmują mmywtdf (Dion, Stein, 1978; Miller, Myers, 1998), zdolność rozszyfrowywania subtelnych sygnałów informujących o emocjach i motywach partnerów interakcji (Hall, 1971) oraz zwracanie bacznej uwagi na sygnały sytuacyjne (Frable, Błackstone, Scbcrbaum, 1990). Stygmatyzowane jednostki mogą także rozwijać umiejętności bi kul lutowe, dzięki czemu potrafią skutecznie funkcjonować zarówno w kulturze dominującej, jek i w torturze stygmatyzowanej grupy. Na przykład Afroamerykame często stsią się biegli w „przełączaniu kodów”, polegającym na posługiwaniu się dialektem (Standard Engluh lub Black Engluh) używanym przez ludzi, z którymi rozmawiają w denej ckfffi (Agerton, Moran, 1995; Townsend, 1998).

Jedna z decyzji, przed którymi stają osoby stygmatyzowane, kiedy stosują kompensację ze względu na uprzedzenie innych, dotyczy tego, czy starać się potwierdzić stereotypowe oczekiwania, czy też zaprzeczyć im. Zaprzeczenie IduamfirmatioH) stereotypom dystansuje scygmatyzowaną osobę od piętna: przejawia ona postawy, zachowania, symbole i oznaki świadczące o tym, że nie jest podobna do innych ludzi w stygmatyzowanej grupie. Przeciwnie, potwierdzenie stereotypów zachęca innych do postrzegania stygmatyzowanej osoby jako członka stygmatyzowane) grupy. Chor i a? aa pierwszy rzut oka zaprzeczenie wydawałoby się bardziej adaptacyjną reakcją radzenia sobie, to jednak badania wykazują, że ludzie stygmatyzowani stosują obie strategie. Steele i Aronson (2000) stwierdzili, że kiedy afroamcrykańacy studenci cotlcge’u midi być badani testem zdolności akademickich w takich okolicznościach, które uwydatniały stereotyp, iż Afroamerykanie uzyskują słabe wyniki w dziedzinach teoretycznych, wówczas nie przyznawali się oni do zainteresowań i preferencji zgodnych ze stereotypami dotyczącymi swej grupy (np. upodobania do muzyki rap). Podobnie Kmser i Miller (1999) stwierdzili, że kobiety, które myślały, że ich samoopisy mogą być oceniane przez seksistowskiego sędziego, opisywały siebie w bardziej męskich, mniej kobiecych kategoriach niż kobiety, które nie oczekiwały seksistowskiej oceny. Badania te sugerują, że kiedy osoby stygmatyzowane są zagrożone tym, iż zostaną potraktowane zgodnie ze stereotypem, wówczas mogą być motywowane do zaprzeczania stereotypom dotyczącym swej grupy.

Czasami jednak dla osób stygmaryzowanych potwierdzenie stereotypu może być korzystniejsze ze względu na osiągnięcie swych celów. Kiedy inni mają władzę nad ludźmi stygma ryzowanymi i oczekują od nich, żeby przyjmowali pewne tożsamości i zachowywali się w pewien sposób, wówczas dla osoby stygmatyzowanej może być korzystne spełnienie tych oczekiwań, aby uzyskać to, czego pragnie (Demo, Major, 1987). Von Bacy er, Sherk i Zan na (1981) zademonstrowali tę reakcję radzenia sobie w badaniu, w którym rozmowę kwalifikacyjną w sprawie pracy przeprowadzał ze studentkami mężczyzna, który rzekomo miał albo liberalne, albo tradycyjne poglądy na rolę kobiet. Studentki dostosowywały swój wygląd i sposób zachowania podczas tej rozmowy do oczekiwań przeprowadzającego ją mężczyzny.

Chociaż sytuacje eksperymentalne w opisywanych wyżej badaniach różniły się pod kilkoma względami, to jednak zasadnicza różnica polegała na tym, czy oczekiwania i pragnienia innych były wyraźnie komunikowane osobie stygmatyzowanej. W badaniu, w którym występowało potwierdzenie stereotypu (Von Bacy er, Sherk, Zanna, 1981),