Kukułka7

IV. Etapy rozwoju nauki o stosunkach międzynarodowych

i arbitrażu. Projekt przewidywał też rozwój odpowiednio uregulowanej i wspieranej przez izby handlowe współpracy państw,

W epoce Oświecenia upowszechnienie reguł prawnych i kodeksów dyplomatycznych sprzyjało narastaniu przekonania, że do zapewnienia pokoju wystarczy rozum i wola polityków rządzących.

Jean-Jacques Rousseau uważał ideę wiecznego pokoju za iluzoryczną, gdyż książęta wykorzystują wojny do promowania własnych interesów. Za anachroniczne uzna! poglądy swoich poprzedników, którzy proponowali tworzyć wspólnotę chrześcijańską na drodze podbojów. Wskazywał też możliwość stosowania potencjalnej ludzkiej racjonalności w życiu międzynarodowym.

Immanuel Kant w swoim dziele pt „Ku wiecznemu pokojowi. Zarys filozoficzny” (1795) uznał, że prawo i rozum ludzki mogą uła-dzić stosunki międzynarodowe na zasadach pokoju. Przewidywał możliwość u stan o wżenią wiecznego pokoju w rezultacie długiego procesu historycznego, który doprowadzi do utworzenia pokojowej federacji państw. Porozumienie dające początek takiemu pokojowi powinno było zawierać reguły utrzymania pokoju między państwami (odrzucenie tajnych traktatów, przestrzeganie równości państw, zlikwidowanie stałych armii, wyeliminowanie długów na finansowanie wojny i odrzucenie prawa do interwencji) oraz zasady dostosowania się państw do tych reguł (przyjęcie republikańskich konstytucji, utworzenie luźnej konfederacji, kształtowanie opartej na rozumie moralności, harmonii międzyludzkiej i racji stanu).

Thomas Paine, pisarz angielski i zwolennik amerykańskiej wojny o niepodległość, w swoim „Myślach o pokoju” (1779-1783) przedstawił koncepcję powszechnego pokoju, opartego na zasadach respektowania niezbywalnych praw człowieka. Trwały pokój, jak sądził, zależy od poszanowania wolności, równości i godności jednostek oraz od niepodległości, wolności i prawa do samostanowienia narodów. Zalecał więc usuwanie społecznych, ekonomicznych i politycznych źródeł wojen z jednoczesnym rozwijaniem handlu, wymiany osobowej, naukowej i kulturalnej.

Jereray Bentham, prawnik i filozof angielski, który swoim dziełem „Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa” (1789) przyczynił się do utrwalenia pojęcia „międzynarodowy” w rozważaniach prawników i polityków o stosunkach między państwami, przygotował „Plan powszechnego i wiecznego pokoju⁵'' (opublikowany po jego śmierci). Postulował w nim likwidację posiadłości kolonialnych, rozbrojenie, rezygnację z traktatów przymierza i dyskryminacyjnych układów handlowych, Nawiązując do projektów, które wysuwali Dubois, Crucć, de Sully i de Saint-Picrre, proponował utworzenie czegoś w rodzaju „Kongresu Państw”, spełniającego funkcje wymiany informacji i sprzyjania rozwojowi gospodarki w świecie,

W wieku XIX rozwinął się proces instytucjonalizacji życia międzynarodowego, znajdujący wyraz w tworzeniu, powstawaniu i funkcjonowaniu organizacji międzyrządowych, międzyparlamentarnych i pozarządowych, Miały one na celu rozwijanie i utrwalanie pokojowej współpracy w różnych dziedzinach stosunków międzynarodowych, biorąc zarazem pod uwagę zjawiska zaznaczającej się silniej tożsamości narodów. Marzenia dawnych myślicieli o wiecznym pokoju okazywały się wtedy utopijne. Niemiecki prawnik Friedrich. Genetz w artykule „O wiecznym pokoju’⁸ (1800) uzna! taką koncepcję za wręcz chimeryczną. Od Kongresu Wiedeńskiego coraz większą wagę przywiązywano do rozwiązywania konfliktów i zabezpieczania pokoju przy pomocy mechanizmów politycznych.

3, Rozważania o prawie między narodami

Obok kwestii wojen i pokoju trzecie miejsce w myślach prekursorów wiedzy naukowej o stosunkach międzynarodowych zajmowała stopniowo kwestia zasad i norm prawnomiędzynarodowych. Proces ten rozpoczął się od IX wieku, kiedy przy katedrach, zakonach i meczetach tworzono szkoły i biblioteki, ahv kształcić kadry religijne i polityczne. Rozważano wówczas współzależności prawa zwyczajowego, kanonicznego i koranicznego. Na tej podstawie formułowano uogólniające zasady oraz reguły stosunków między jednostkami, grapami społecznymi, władcami i państwami,

Paweł Włodkowic z Brudzewa we wspomnianym już traktacie autorskim pt. „O władzy papieża i cesarza nad niewiernymi” (1415)