Kukułka2

IV, Etapy rozwoju nauki o stosunkach międzynarodowych

jak również ilość badaczy tej dziedziny wiedzy, uznawanej za gałąź nauk politycznych.

W Stanach Zjednoczonych instytucjonalizację nauki o stosunkach międzynarodowych zapoczątkowało utworzenie w Nowym Jorku w 1921 r. Rady Stosunków Zagranicznych (Council of Foreign Rei alians). Chociaż wśród uczonych amerykańskich byli „idealiści”, którzy lansowali tezę, że dyplomacja amerykańska w największym stopniu przyczyniła się do utworzenia Ligi Narodów, to faktyczny izolacjooizm amerykański wobec tej organizacji wymagał od Rady Stosunków Międzynarodowych skłaniania się w stronę „realistów”. Nurt ten stał się dominujący w czasie i po zakończeniu II wojny światowej, zwłaszcza na tle rozwoju mechanizmów „zimnej wojny”. Sprzyjała mu sieć fundacji amerykańskich, które zbliżały ośrodki uniwersyteckie do Waszyngtonu. Podobną orientację przybierały liczne wydziały nauk politycznych, które zajmowały się różnymi aspektami stosunków międzynarodowych.

Silny związek badań i nauczania z bieżącą polityką zagraniczną USA, zwłaszcza po uchwaleniu w 1947 r. National Security Acl, powodował duże rozproszenie rozważań metodologicznych i teoretycznych w amerykańskiej nauce o stosunkach międzynarodowych w ramach tzw. wielkich debat i cząstkowych koncepcji teoretycznych drugiej połowy XX wieku. Różni badacze byli skłonni - w imię oryginalności - często reinterpretować pojmowanie nauki o stosunkach międzynarodowych. Od lat 80. XX w. czynili to wyraźnie pod wpływem procesów globuli zaeyjny eh i ich neoliberalnej interpretacji.

We Francji autonomizacja i instytucjonalizacja nauki o stosunkach międzynarodowych długo opóźniała się. Wiedzę o rzeczywistości międzynarodowej monopolizowały bowiem dyscypliny historii dyplomatycznej i prawa międzynarodowego. Czyniły to nawet w ramach instytucji i wydziałów uprawiających nauki polityczne. Zainteresowanie kwestiami międzynarodowymi oscylowało długo wokół konsekwencji wojny francusko-prusklej, antagonizmu francusko-niemieckiego, francuskiej ekspansji kolonialnej i I wojny światowej.

Proces instytucjonalizacji francuskiej nauki o stosunkach międzynarodowych rozpoczął się od utworzenia w 1923 r. Instytutu

Wyższych Studiów Międzynarodowych (Institut des Hautes Btudes Intemationales) w ramach Wydziału Prawa Sorbony. W 1934 r. w tymże uniwersytecie utworzono Ośrodek Badań Historii Współczesnych Stosunków Międzynarodowych (Centre de Recherche d’Hi-stoire des Relations Intemationales Contemporaines). Od 1968 r. został on usytuowany przy Uniwersytecie Paryż I. W 1945 r. w Paryżu Gaston Bouthoul założył Francuski Instytut Polemologii (Institut Franęais de Polemołogie), który badał socjologię i historię wojen.

Wraz z procesem autonomizacji wobec nauk prawa, historii i politologii francuska nauka o stosunkach międzynarodowych rozszerzała pole swoich badań metodami politologicznymi i socjologicznymi. Zajmowała się głównie zjawiskami i procesami związanymi z dwubiegunowym podziałem świata, z procesami dekolonizacji świata, z początkami międzynarodowych procesów integracyjnych oraz z funkcjonowaniem instytucji międzynarodowych i transnarodowych.

Najwybitniejsi badacze francuscy historii dyplomacji zaczęli w 50. latach definiować pojęcie samodzielnej nauki o stosunkach międzynarodowych (Pierre Renouvin, Jean-Baptiste Duroseiłe), Precyzowanie tych definicji przez socjologów trwało do początku 70. lat (Marcel Merle). Od 1962 r. wprowadzono systematyczne nauczanie akademickie stosunków międzynarodowych. Rozwijano je w ramach państwowej Krajowej Szkoły Administracji (ENA), prywatnej Fundacji Nauk Politycznych, jak również na uniwersyteckich wydziałach prawa. Ponadto w 1965 r. utworzono Centrum Polityki Zagranicznej pod auspicjami resortu spraw zagranicznych, zaś Fundacja zorganizowała Centrum Badań Stosunków Międzynarodowych (Centre cTEtude des Relations intemationales). Problematyka międzynarodowa znajdowała coraz więcej miejsca na lamach wydawanych przez Fundację periodyków politologicznych: „Cahiers de la Fondation naiionaie des Sciences polltiąues” oraz ,,Revoe franęaise de science politkpue”,

Od 1972 r. przedmiot „stosunki między narodowe” stal się obowiązkowy na pierwszym cyklu studiów prawniczych, ekonomicznych, administracji gospodarczej i społecznej oraz na wydziałach humanistycznych. Rozszerzono też zakres nauczania w dziedzinie