Kukułka4

IV. Etapy rozwoju nauki o stosunkach międzynarodowych

Po zwycięstwie „nowego myślenia” w połowie lat 80. XX w. i rozpoczęciu szerszego otwierania się ZSRR wobec świata zachodniego rozwinęła się też instytucjonalizacja rosyjskiej nauki o stosunkach międzynarodowych. Ożywił swoją działalność Instytut Stosunków Międzynarodowych przy Uniwersytecie Moskiewskim, jak również Akademia Dyplomatyczna przy resorcie spraw zagranicznych. Pogłębione materiały analityczne zaczęty zamieszczać dwa periodyki: „Mieżdunarodnaja Żizó” oraz „Mirowaja Ekonomika i Mieżduna-rodnyje Otnoszenija”. Minister spraw zagranicznych Eduard Sze-wardnadze sprzyjał rozwojowi partnerstwa uczonych i dyplomatów.

Federacja Rosyjska przejęła po 1991 roku osiągnięcia okresu „pierestrojki” w nauce o stosunkach międzynarodowych. Badacze zaczęli przyswajać sobie podejścia politologiczne i socjologiczne. Zwrócili też uwagę na tematykę geopolityczną i wnioskowania teoretyzujące.

Instytucjonalizacja polskiej nauki o stosunkach międzynarodowych była ściśle związana z nagłym zapotrzebowaniem oa kształcenie polskich kadr dyplomatycznych i konsularnych po roku 1918. Dotychczasowe szkoły nauk politycznych we Lwowie, w Krakowie i w Warszawie rozszerzały swoje programy kształcenia o przedmioty z zakresu stosunków międzynarodowych. W 1930 r. na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. lana Kazimierza utworzono odrębne Studium Dyplomatyczne, które przygotowywało absolwentów różnych wydziałów w trybie uzupełniającym do służby dyplomatyczno-konsularnej. Wykładano im przedmioty prawnicze, historyczne, ekonomiczne, demografię gospodarczą oraz praktykę dyplomatyczną i konsularną. Studium to było wówczas jedyną instytucją akademicką w Europie, która nadawała dyplom magisterski w zakresie stosunków międzynarodowych. Kadra tego Studium była bardzo aktywna w Międzynarodowej Konferencji Studiów Międzynarodowych, Odegrała dużą rolę w organizacji i przebiegu międzynarodowego zjazdu we Lwowie w 1934 r, na temat organizacji i nauczania prawa narodów oraz stosunków międzynarodowych.

Również Wydział Polityczny Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie od 1918 r. kształcił kadry służby dyplomatyczno-konsularnej.

Egzamin dyplomowy obejmował historię dyplomacji, prawo międzynarodowe i geografię polityczną. W 1928 r. warszawska Szkoła Nauk Politycznych uzyskała prawa akademickie, a -w dziesięć tai później została przemianowana na Akademię Nauk Politycznych.

Poza Lwowem i Warszawą dydaktykę i badania w zakresie stosunków międzynarodowych uprawiano takie w ramach szkół nauk politycznych przy wydziałach prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Poznańskiego, w Szkole Wschodnioznawczej przy Instytucie Wschodnim w Warszawie oraz w Instytucie Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie.

Od jesieni 1945 r. wznowiła dydaktykę po latach okupacji warszawska Akademia Nauk Politycznych, a także krakowska Szkoła Nauk Politycznych. ANP stała się niebawem uczelnią państwową i poddana została nadzorowi partyjnemu. Uczelnia krakowska zasłużyła się tym, ze opublikowała serię poważnych prac z zakresu nauki o stosunkach międzynarodowych. W ramach Biblioteki Szkoły Nauk Politycznych UJ ukazał się m.in. w 1947 r. pierwszy w nauce światowej „Zarys rozwoju nowoczesnej społeczności międzynarodowej”, Jego autorem był prof. Stanisław Hubert, który już w 1938 r. w 1 tomie „Annałs of International Law and International RelationW zamieścił artykuł pt. „Stosunki międzynarodowe jako przedmiot badań”,

W J947 r. na mocy decyzji parlamentarnej powołano Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Był on rodzajem wyspecjalizowanej instytucji ponad resortowej, choć merytorycznie był nadzorowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Stał się on depozytariuszem dokumentacji ONZ, ośrodkiem opracowań i analiz naukowych aktualnych zagadnień międzynarodowych oraz wydawcą periodyków (jak „Sprawy Międzynarodowe”) i opracowań dokumentacyjnych (jak „Zbiór Dokumentów”),

W 1950 r. ANP została zlikwidowana, a na jej miejsce władze powołały Szkołę Główną Służby Zagranicznej. Przygotowywała ona kadry dla resortów spraw zagranicznych i handlu zagranicznego w ramach dwóch wydziałowe Dyplomatyczno-Konsularnego 1 Handlu Zagranicznego. Nadzór nad uczelnią sprawowało MSZ oraz od-