P1050213

52

Karet Pata

[2]

Dla wyjaśnienia posłużymy się przykładem. Wyrażenie języka E_t odpowiadające zdaniu angielskiemu John knows the book (Jan zna książkę) można opisać za pomocą następującej trójki uporządkowanej:

(I) (Kw J (Bw)), John knows the book., /t“", .4*^rf, Aj⁰⁰"^, A₄, A^^al1, -C,    E„    A

Bardziej szczegółowy opis C, tj. składnika semantycznego generującego reprezentacje semantyczne (notacje pojęciowe) zdań, nastąpi w dalszej części niniejszej pracy.

Składnia wyrażenia języka E_x reprezentowana jest tutaj po prostu przez samo wyrażenie, ale — jak wykażemy niżej — w rzeczywistości zdeterminowana jest ona przez dwa pozostałe składniki.

Zbiór postaw A jest z formalnego punktu widzenia skonstruowany jako przestrzeń n-wymiarowa (jak dotychczas, dla n = 5). Poszczególne wymiary w przestrzeni A reprezentują zbiory wartości, tzn. zwykle składają się one z większej ilości danych.

Przestrzeń postaw nazywana jest „pragmatyką wewnętrzną” (internat prag-matics), gdyż mamy tu do czynienia z potencjalnymi postawami potencjalnych użytkowników języka. Potrzeba wprowadzenia pragmatyki wewnętrznej wynika z naturalnego faktu, że — w normalnej komunikacji międzyludzkiej — mówiący informuje w zdaniach o dwu różnych rzeczach:

a)    o niektórych elementach uniwersum dyskursu, ich własnościach, relacjach treściowych czy przedmiotach wyższych rzędów, takich jak klasy własności, klasy klas, sądy itd.;

b)    o swoich własnych postawach w stosunku do komunikowanej treści poznawczej.

W zdaniu (I), cytowanym powyżej, a) przedstawione jest za pomocą języka L„, zaś b) wyrażone są za pomocą wartości poszczególnych współrzędnych w przestrzeni A.

Obecnie zajmiemy się scharakteryzowaniem poszczególnych współrzędnych w przestrzeni A. Pierwsza współrzędna A_x może przyjmować dwie wartości: postawę zgody lub niezgody w stosunku do komunikowanej treści. Powody wprowadzenia tego wymiaru na pierwszy rzut oka nie są oczywiste, ponieważ zdaje się, że dubluje on pojęcie negacji z notacji pojęciowej. Jednakże analizując pytania, zdania rozkazujące, wyrażenia tak, nie itp., szybko dochodzimy do wniosku, że A_x jest niezbędne (Svoboda, 1973). W naszym przykładzie (1) A™" oznacza postawę zgody na jądro pojęciowe przedstawione w C, tj. na treść przekazu zawartego w zdaniu (1).

Na współrzędnej A₂ jest odwzorowany fakt, że mówiący formułuje swój komunikat o pewnych elementach uniwersum jako proste stwierdzenie, zdanie z aser-ćjią, pytanie, rozkaz lub życzenie. Podkreślamy, że dla wszystkich wartości A ₃ notacja pojęciowa (reprezentacja semantyczna) pozostaje ta sama, tj. istnieje tylko jedno „jądro pojęciowe” (conceptuaI core) dla wszystkich wartości współrzędnej A₂ (i w konsekwencji dla całej przestrzeni postaw A). Wartość A₂'^c w (1) oznacza po-