P1120511 resize

270 JANUSZ PIONTEK

Ryc. 15. Rekonstrukcja wielkości oczodołu i otworu gruszkowa togo czaszki po spalę.

niu

¹ — OMBka przed spaleniem: i — rekonstrukcja wykonana po spalaniu bet uwzględnienia zdjęcia czaszki wykonanego przed spaleniem: S — schemat obrazujący nałożenie narysu ^c“"^tkł przed spaleniem I po zrekonstruowaniu. Wielkość oczodołu 1 otworu inmkowtttp

Jest zumieJszona po rekonstrukcji

Fot. J. Piontek

Fig. 15. Reconstruction of the size of orbit and pearshaped aperture after burning * — Ua skuli before burninz: Z — recoastructloa performed after bumlnr without takinc account of the skuli'* photo taken before combustion. 3 — scheme showinfc the puttlng om of <*• HiSpi of skuli before burning and after recoo&tructlon. The size of the orbit and of tba pearshaped aperture Sre reduced after reconstructlon

Phot- J. Piontek

morfologię kośćca na materiale szkieletowym, mogą być z powodzeniem wykorzystane do badań materiałów ciałopalnych. Charakter i wielkość zmian w budowie morfologicznej kości na skutek jej spalania jest bowiem taki sam w przypadku spalania zwłok, jak i kości pozbawionych części miękkich.

Wykonane doświadczalne spalania różnych kości szkieletu ludzkiego pozwoliły dodatkowo na wysunięcie szeregu wniosków ważnych dla uściślenia metodyki badań kości z grobów ciałopalnych. Spalając 2 czaszki ludzkie oraz spojenia łonowe wykazaliśmy, że niektóre cechy morfologiczne oraz niektóre fragmenty kostne nie wykazują zmian podczas spalania. Rzeźba przyczepów mięśni, stopień wykształcenia guzowatości potylicznej, wykształcenie wyrostków sutkowatych, stopień zaokrąglenia górnego brzegu oczodołu, guzowatość bródkowa żuchwy, luki nadbrwiowe, guzowatość żwacza kąta żuchwy i inne cechy o podobnym charakterze, zachowują ten sam stopień wyrażenia po spaleniu kości, niezależnie od tego, czy spalanie odbywało się w piecu gazowym czy na stosie drewnianym. Również stopień zmian inwolucyjnych, wyrażonych na powierzchni i ścianach spojenia łonowego, jest taki sam po spaleniu.

Zmiany wielkości nasad kości długich po spaleniu na stosie drew-

nianym były podobne do otrzymywanych po spaleniu w krematorium gazowym. Przy rekonstrukcji długości kości na podstawie wymiarów ich nasad, a następnie odtwarzaniu wysokości ciała, należy uwzględnić odpowiednie poprawki na kurczenie się kości. Ich stosowanie Jest koniecznym warunkiem dla otrzymania wiarygodnych wyników".

Wykonane badania dały możliwość sprawdzenia wiarygodności przedstawionych w piśmiennictwie prób rekonstrukcji pewnych cech twarzy (wielkości i kształtu oczodołu oraz otworu groszkowatego)^-* czy puszki mózgowej" na podstawie zachowujących się w grobach ciałopalnych fragmentów kości.

W celu wykazania, w jakim stopniu zmiany kształtu i wielkości pod wpływem spalania — obserwowane już w czasie spalań czaszek w krematorium gazowym*⁷ — wpływają na otrzymane w czasie rekonstrukcji wyniki, spalono na stosie dwie czaszki, po uprzednim wykonaniu ich zdjęć w normo frontalis. Dla jednej z nich po spaleniu zdołano zrekonstruować wielkość oczodołu i otworu groszkowatego. Rekonstrukcje wykonano zgodnie ze wskazówkami J. Gładykowskiej-Rzeczyckiej, nie sugerując się zdjęciem. Nakładając narys zrekonstruowanej części twarzowej na narys czaszki wykonany przed spaleniem stwierdziliśmy, że możliwe jest tylko zachowanie ogólnych proporcji wymiarów części twarzowej czaszki przy jej rekonstrukcji z fragmentów. Gdyby więc użyte do rekonstrukcji fragmenty kostne nie uległy istotnym zmianom wielkości i kształtu, to otrzymane wyniki mogłyby w pewnym stopniu informować o proporcjach budowy twarzy. Wykonując pomiary po rekonstrukcji oczodołu i otworu gruszkowa tego, i porównując je z pomiarami wykonanymi przed spaleniem stwierdziliśmy, że różnią się one w wyraźny sposób. Wysokość oczodołu zmniejszyła się po spaleniu o 12,1%, szerokość oczodołu o 13,9%, — szerokość otworu groszkowatego o 15,9%. natomiast wysokość twarzy górnej nie wykazała różnic. W takiej sytuacji. gdy fragmenty dające możliwość rekonstrukcji ulegają istotnym i w różnym stopniu nasilonym zmianom kształtu i wielkości, odtworzone cechy metryczne czaszki obarczone są znacznym błędem. Podobne błędy mogą występować przy rekonstruowaniu niektórych wymiarów puszki mózgowej, której kości pod wpływem spalania ulegają znacznym deformacjom. Spalając zmierzone uprzednio sklepienia czaszek na stosach drewnianych stwierdziliśmy, że zmiany te. choć w różnym stopniu wyrażone, nie dawały żadnej możliwości wyklejema ich, a następnie po~

^M J. Strzałko, J. Piontek, A. Malinowski, 1ITS, s. 183; J. Piontek, J. strzałko, A. Malinowski. 1874.

“ J. Gładykowska- Rzeczy ck a, 1863. s. 307-310.

** A. Piórkowski, 1872. s. 209-117.

"7. Strzałko, J. Piontek. A. Malinowski, 1873. s. 134.