P1170359

60 Zbigniew Bukowski 1

w warstwie darni, jak i próchnicy, wystąpi! obfity materia! ceramiozny wskazujący na zniszczenie i przemieszanie stropu warstwy kulturowej, a jamy wystąpiły już na głębokości 25 - 40 cm^ao. W Lipienioy, pow. Sulęcin w osadzie zajmującej piaszczysty stok wzgórza, wrzynającego się w formie półwyspu w teren dawnego jeziora, jamy wystąpiły na głębokości 25 - 36 cm"¹ w postaci ciemnych plam z domieszką węgli drzewnych, które w przypadku orki podlegały zniszczeniu w górnych swyoh partiach, dając dośó czytelne ślady na powierzchni pola. Piec, ujawniony w Strzelcach (stan. 3), pow. Mogilno* tak rzadko występujący w osiedlach mieszkalnych kultury łużyckiej, ujawnioi*, dopiero na głębokości 65 cm.

Do najciekawszych jednak obiektów należy osada w Koninie”, położona na wydmie piaszczystej w sąsiedztwie malej rzeczki Powy, na samym skraja doliny Warty. Warstwa osadnicza, związana z rozpoznanymi tu zarysami domostw, wystąpiła na głębokości od 60 om (np. dom 3) lub nawet jesaae głębiej (dom nr. 6). Zarysy poszczególnych domostw były możliwe do uchwyt*, nia po zdjęciu warstwy je przykrywającej. Rysowały się one albo w formie rozrzutu ceramiki (np. dom 1), lub też zarys ten wyraźnie odznaczał się w białym piasku szaroczamym wypełniskiem, przemieszanym z gliną (dawne klepisko), ceramiką i węgielkami drzewnymi. Zaznaczały się wyraźnie ciemniejszym kolorem zagłębienia, którymi były piwniczki. Zarysy jam ujawniono już w części stanowiska, eksploatowanej jako piaśnica. Z faktu uchwycenia w ramach poszczególnych domostw przepalonej polepy, wysunięto przypus-czenie o pożarze, który przerwał istnienie osady, nie odbudowanej już na tym samym miejscu. Pozostałości, ujawnione w Koninie zdają się dotyczyć domostw, budowanych techniką zrębową, ponieważ nie stwierdzono tu jakichkolwiek śladów po słupach, mogących stanowić dowód wznoszenia ich techniką sumikowo-lątkową.

Spostrzeżenie to zdaje się mieć istotne znaczenie dla rozpoznania innych stanowisk, uznawanych za osady mieszkalne, gdzie mimo odkrycia podobnego materiału ruchomego, nie ujawniono śladów slupów, a jedynie liczne jamy, bez możliwości wiązania ich z ewentualnym zarysem domostw.

W zakresie innych elementów osadniczych, uchwytnych w terenie, wypadnie tu zwrócić uwagę na ślady uprawy pól, ujawnione w Bruszczewie, pow. Kościan”. Natrafienie na nie w trakcie badań powierzchniowych jest praktyct

’• T. Mul ino wski, Dolne budania osadnictwa ludności kultury łużyckiej wcztwj epoki żelaza w Słupcy, FAP, 1960 t. 11, s. 72 i n.

¹¹ M. Koutrzewska, Osadnictwo kultury łużyckiej późnej epoki brązu w Lipienie). pow. Sulfcm, FAP, 1960 t. 11, s. 72 i n.

** W. Tetzlaffówna, Piec kultury łużyckiej z okresu halsztackiego ze Strzelc {stan. | w pow. mogileńskim, Przegl. Aroh., 1969 t. 12, s. 117 i n.

*• Z. Pieczyński, Osada ludności kultury łużyckiej z V okresu epoki brązu w Koniak FAP, 1965 t. 16, s. 1 i n.

^u Z. Pieczyński, Ślady uprawy roli z młodszej epoki brązu te Bruszczewie, po* Kościan, FAP, 1966 t. 17, s. 279.

nie niemożliwo. Wspomniane ślady wystąpiły na głębokości 25 cm toż pod warstwą uprawną, dopiero jednak po odsłonięciu większej płaszczyzny stanowiska. Ten jedyny, jak dotąd, sposób ieh ujawniania potwierdziły też badania w Biskupinie (stan. 17), poczynione w 1967 r., jakkolwiek datowanie tych oststnioh nie zostało bliżej sprecyzowane.

Co się natomiast tyczy bogactw mineralnych na terenie Wielkopolski i Kujaw nie stwierdzono ich eksploatacji w okresie trwania tu osadnictwa kultury łużyckiej, może z wyjątkiem źródeł słonych¹*. Możliwość tę zdaje się sugerować nie wystąpienie samych źródeł, czynnych zresztą przez bliżej nie określony czas, dziś zaś trudny do uchwycenia, lecz właśnie materiał archeologiczny. Są nimi gliniane wytwory, mogące mieć zastosowanie przy warzeniu soli. Ponadto możliwość tę sugeruje wystąpienie w sąsiedztwie niektórych regionów solonośnych koncentracji osadniczej, jak to ma np. miejsce w Kruszwicy, a co mogą też potwierdzić liczne skarby późnobrązowe i halsztackie.

Tymi spostrzeżeniami kończę swe uwagi na temat badania osadnictwa kultury łużyckiej na omawianym terenie. Nie pretendują one oczywiście do wyczerpania tematu, miały jedynie na celu zaznajomienie z niektórymi tylko spostrzeżeniami, rysującymi się na podstawie poczynionych dotąd obserwacji, a mogącymi znaleźć praktyczne zastosowanie w zwiadowczych badaniach terenowych w Polsce północno-zachodniej.

REMARKS ABOUT RESEARCH WORK ON THE LUSAT1AN CULTURE COLONIZATION IN GREAT POLAND AND IN KUIAYIA

by

ZBIGNIEW BUKOWSKI (Warmwa)

Summary

Wliilo studying colom zation it is indisponsabla to perfonn an accurato reconnaiasanco of (ho aroa under invostigation, and to register all ths settlement elements such aa settle-mont places, burial grounds, oult plaoee, places of minerał raw materials, mining mada, siationnry oommunication arrangemonts, areas under cultiration and serving other agricultural purposea, pasturee, lioards, isolated finds, etc.

In Great Poland and Kuiavia three development phasos of the Lusatian culture colonization arj diiferonoiatod. The firet phase (till HaB/HaC) is reraarkable for dispereion in oecumonical limits. Settlements were but of short duration, while largo oemetenea uaod for long timo and oompriamg hundreds and hundreda graves were the basie element. In the aooond phaao only atable living centrea were largo fortified aettlementa of one — two thouaanda inhabitants. Open aettlementa were uaed during short pen oda only.

•• Z. Bukowski, O możliwości wykorzystywania solanek w okrętu haltttaehm na terenie Wielkopolski i Kujaw, Aroh. Polski, 19631. 8, b. 264 ryo. 4 - mapa ora* o. 255