P210211 000001

■ WYCHOWANIE. POJĘCIA - PROCESY - KONTEKSTY

uświadamiany, jeszcze rzadziej poddany kontroli osób w nim uczestniczących i jedynie luźno powiązany z ewidentnym tematem nauczania. Jo włąft-dzięki deuteroedukacii. rzadko kiedy poddanej świadomej kontroli mianowanych lub samozwańczych nauczycieli, jiodmioty gfcffgMj prlrHg' uzyskują umiejętności nieporównanie ważniejsze vy drll^g’⁷V^rri    na

wet najbardziej uważnie wyselekcjonowane drobiny i okruchy wiedzy wchodzące w skład gotowych czy niewymyślnych programów nauczania. Nabierają w ten sposób

zwyczaju sprawdzania kontekstów I sekwencji tego, a nie innego typu, zwyczaju „punktowania* strumienia wydarzeń, by dokonywać powtórzeń danego typu znaczącego zdania. [...]

Stany umysłu, które nazywamy „wolną wolą", myśleniem Instrumentalnym, dominacją, pasywnością itd., uzyskuje się w procesie, który możemy uznać za „naukę uczenia się’^{1 2}.

Później Bateson postawił kropkę nad i, podkreślając, że deuteroeduka-cja, owa „nauka uczenia się" jest nie tylko nieuniknionym, lecz wręcz niezbędnym składnikiem każdego procesu protoedukacjiVbez niej „nauka pierwszego stopnia" stworzyłaby zasuszony i skamieniały umysł niezdolny do przystosowania się do zmienionej czy po porostu nieprzewidzianej sytuacjij Znacznie później Bateson wyraził, w formie postscriptum, potrzebę uzupełnienia idei „nauki drugiego stopnia" pojęciem „nauki trzeciego stopnia" itertiary leaming), z którą podmiot edukacji ma do czynienia, kiedy nabywa umiejętności modyfikaqi zbioru alternatywnych możliwości, które nauczył się zarazem przewidywać i kontrolować w procesie deuteroedukacji.

Deuteroedukacja dopóty zachowuje swoją wartość przystosowawczą i pełni niezbędną funkcję, dopóki uczący się mogą oczekiwać, że możliwości, z którymi się zetkną, faktycznie tworzą pewien stabilny wzorzec; mówiąc inaczej - przydatność czy szkodliwość nawyków wypracowanych w trakcie deuteroedukacji zależy nie tyle od pilności i talentów uczniów i kompetencji oraz gorliwości ich nauczycieli, ile od atrybutów świata, w którym dawniejsi uczniowie mają przeżyć swoje życie. Z punktu widzenia Batesona pierwsze dwa stopnie edukacji są zgodne z naturą gatunku ludzkiego, ukształtowaną w procesie ewolucji, tak więc występują w każdej znanej nam kulturze; edukacja trzeciego stopnia natomiast może mieć patogeniczne konsekwencje, w efekcie tworząc apatyczną, dryfującą, schizofreniczną osobowość.

140

1

   G. Bateson, Social planning and the concept of deuteron-leaming, w. Słeps to an Ecology of M.ind, Frogmore: Paladin 1973, s. 140.

2

   G. Bateson, The logical categories of leaming and communication, w: Steps to an Ecology of Mind, dz. cyt., s. 264-266.