scan 9 6 2009 8h52m58s

■ WYCHOWANIE POJĘCIA - PROCESY - KONTEKSTY

formujących dyskursywną codzienność szkoły, dokonywane są interpretacje i opisywane są jej różnorodne znaczenia.

Norman K. Denzin twierdzi, że

W każdym filmie, albo w każdej serii zdjęć znajdują się cztery struktury znaczeri bądź narracji: (1) tekst wizualny, (2) tekst mówiony włącznie z komentarzem fotografów do swoich zdjęć. (3) opowieść, która tekst wizualny i mówiony łączy w jedną historię bądź też przemieszcza w określonych granicach, i (4) interpretacje i wyjaśnienia, które widz (wraz z socjologiem) daje wizualnym, usłyszanym i opowiedzianym tekstom'³.

Stosownie do wskazanych przez Denzina czterech struktur znaczeń zaplanowałam odpowiadające im podstawy oraz fazy analiz:

1.    Tekst wizualny stanowiły fotografie, wykonane przez studentów pedagogiki oraz doktorantów Uniwersytetu Gdańskiego wiosną roku 2005 w siedmiu publicznych szkołach podstawowych Trójmiasta, do których trafili według zasady przypadkowych, okazjonalnych możliwości.

2.    Tekst mówiony (wraz z komentarzem fotografów do swoich zdjęć) to prezentacje, mające miejsce w ramach prowadzonych przeze mnie seminariów (magisterskich i doktorskiego), kiedy - w odpowiedzi na zainicjowaną aktywność (według zadania wynikającego z postawionego problemu badawczego: Fotografujcie dostrzeżone w szkołach ślady obecności korporacji) - w centrum zainteresowania stawały przynoszone przez studentów fotografie. Elementem wzmacniającym ten materiał były odczytywane na seminariach wzmianki prasowe oraz wiadomości czerpane z zasobów internetu (w pozyskiwaniu których szczególnie zasłużył się uczestnik seminariów doktorskich i aktywny współbadacz, Piotr Kowalczuk).

3.    Opowieść, łącząca tekst wizualny i mówiony, wyłaniała się z dyskusji seminaryjnych, toczących się w związku z prezentacjami - jak wyżej.

4.    Interpretacje i wyjaśnienia widza oraz badacza, dotyczące materiałów i zagadnień, wymienionych w punktach 1-3, czyli obrazów, słów i narracji, towarzyszących oglądaniu, to wnioski, płynące z dyskusji, o której mowa w punkcie 3., wzbogaconej o - skojarzoną z nimi - analizę doniesień prasowych oraz informacji internetowych, ukazujących

.nschaftlichcs l.rfiihruiigsmiilcrial.

¹¹ N. K. Denzin, Reading Film - Film«• unit Videos als

OMETKOWANE SERCE SZKOŁY.. ■

kontekst fotografii (m.in. reakcje „widzów", postrzegających na żywo

obrazy szkolnej rzeczywistości, czyli uczniów, nauczycieli, rodziców).

Co przyniosły analizy, dokonywane w ramach zaprezentowanego projektu? W odpowiedzi, przyjąwszy metodę Denzina, można najpierw skupić się na realistycznej warstwie „czytania" obrazów, w której przedstawienie postrzegane jest jako bezpośrednia rzeczywistość („Co mówi to przedstawienie o X?"), by następnie przejść do analiz tego, co rozgrywa się na płaszczyźnie subwersywnej, to znaczy tego, co wykracza poza postrzegane bezpośrednio w obrazie, co jest czymś więcej, aniżeli tylko prostym odwzorowaniem danej rzeczywistości¹⁴. Może to wyznaczyć strukturę badawczych analiz, w której wyodrębnione zostaną dwie części, oddające tę dwu-warstwowość znaczeń.

Przyjęłam, że będzie to struktura, w której (w ramach dwóch kategorii wyodrębnionych podczas pierwszej klasyfikacji materiału zdjęciowego: Automaty, Sklepiki) najpierw prezentować będę wyniki badania, rejestrujące niejako zastaną rzeczywistość i dokumentujące ślady korporacji, widoczne w szkołach (Co widać?), by następnie pokazać kontekst, w którym funkcjonują oraz powstające w związku z tym znaczenia szkolnej rzeczywistości (Co to znaczy?).

Pierwszy ogląd materiału zdjęciowego zaowocował decyzją o dokonywaniu dalszych analiz w ramach dwóch, jak wspomniałam, kategorii: Automaty i Sklepiki, chociaż fotografie ukazywały nie tylko te fragmenty szkolnej przestrzeni. Wyjaśnienie jest proste: zdjęcia nieukazujące automatów lub sklepików przedstawiały ich najbliższe otoczenie. Była to prezentacja różnego rodzaju reklam (plakatów i plakacików, wlepek, „koziołków" itp.), umiejscowionych w bezpośredniej bliskości sklepików i automatów, często jakby obudowujących je w swoim przyklejeniu do ścian i szyb w pobliżu, dyskretnie zwężających szlak komunikacyjny przez stojaki na podłodze. Cały materiał zdjęciowy odzwierciedlał zatem nie dwie, a trzy kategorie: Automaty, Sklepiki oraz Reklamy, jednak z uwagi na funkcjonalny charakter elementów, składających się na tę ostatnią, na ich podporządkowaną sklepikom oraz automatom rolę (reklamy dotyczyły oferty dostępnej w automatach i sklepikach), podstawą analiz stały się fotografie zebrane w dwóch tylko grupach.

Zwracając na to uwagę, warto dodać, że przeprowadzone w siedmiu szkołach badanie stanowi zaledwie dotknięcie rzeczywistości, stojącej w centrum zainteresowania. Z pewnością obok reklam, sklepików i automatów.