PICT0012

Fol. 8. Dokument Przemyśla II, ks. wielkopolskiego z 24 kwietnia 1280 r. (kanc. książęca) O. Gniezno AA, dok. d; Druk: KDW II Ml

Włihi badaniu co do ich autentyczności. Pierwszy dowód na to Znajdujemy w kancelarii Bolesława Pobożnego w 1272 r. w stosunku do potwierdzonego przez księcia testamentu komesa Łękomira (nos Iliterat teslamenli coinłłi*

Ij. sub siglllis authenticU, non aboliUu, canceUalat, nec aliąua parte mi uidatas vidimut... KDW I 446). Brzmienie formuły zbliżone tu jest to stosowanej w takich przypadkach formuły w kancelarii francuskiej. W kancelarii Przemyśla II (np. KDP III 24, KDW II 725) i Władysława Łokietka kontrola przedkładanych do zatwierdzenia dokumentów jest przeprowadzana systematycznie, a zwyczaj ten przeszedł też do praktyki kancelarii królewskiej **.

Nie znajdujemy wiadomości o składaniu petycji przez strony na piśmie, zapewne były one zanoszone do księcia ustnie przez zainteresowanego lub mediatora. Nie ma również danych co do prowadzenia przez kancelarię rejestru wydawanych i wpływu otrzymywanych dokumentów albo też spisywania brulionów dokumentów. Wraz z dawnym archiwum książęcym zaginęły niewątpliwie księgi formularzy, którymi kancelaria posługiwała się w toku swej codziennej pracy, co można obserwować choćby na przykładzie jednolitego brzmienia formuł stałych oraz dyspozycji, zwłaszcza w tekście poświęconym zwolnieniom immunitetowym i przywilejom gospodarczym.

Kancelaria sporządzała dokument (przywilej, akt zamiany itp.) w jednym egzemplarzu, jednakże na życzenie stron i zapewne za opłatą wydawała też drugie egzemplarze, na co znaleźć można wiele przykładów. Nic jest wyjaśniona sprawa, w ilu egzemplarzach sporządzano w kancelarii książęcej mandaty, podawane do wiadomości urzędnikom i podwładnym księcia. Liczba mandatów, sporadycznie jeszcze występujących w kancelarii Przemyśla I, była coraz znaczniejsza w okresie panowania Przemyśla II i Władysława Łokietka. Zachowane mandaty dotarły do nas w jednym egzemplarzu, wydaje się jednakże, że ze względów praktycznych kancelaria mogła je sporządzać w kilku egzemplarzach.

O cechach zewnętrznych i wewnętrznych dokumentacji czynności prawnych powiedziano na innym miejscu **.

Zarys dziejów kancelarii wielkopolskiej, dzięki sprzyjającym warunkom badawczym i bogato zachowanej dokumentacji, jest przykładem o tyle pożytecznym, że daje wierny obraz stopniowej ewolucji form pracy i organizacji instytucji spełniającej szczególną rolę w zarządzie książęcym dzielnicy, która politycznie i gospodarczo odegrała poważną rolę w dziejach trzynastowiecznego państwa polskiego.

'•A. Prclssner, Problem badania autentyczności dokumentu to kancelarii Władysława Łokietka, Stud. hUl. R. 10, z 3/4 (38 39) 1967, s. 73—93.

^M Por. Rozdz. V, s. 81—121. Uwagi tam zawarte odnoszą się do wszystkich kancelarii dzielnicowych.

161

Dyplomatyka — II