PICT6454

Jest to tylko / pozoru przypadkowa i luźna rozmowa dwóch osób, z których jedna, dzięki zręcznie stawianym pytaniom, przy jednoczesnym zachowaniu pozorów szczerości i swobody w rozmowie, usiłuje uzyskać potrzebne jej informacje od drugiej osoby. Respondent najczęściej nie domyśla się i nie ma pojęcia, źc rozmowa prowadzona jest w celu uzyskania od niego określonych informacji. Dzięki temu. uzyskane informacje są bardziej wiarygodne niż w przypadku wywiadu jawnego. Taka forma zdobywania informacji, jest zbliżona do stosowanej przez pracowników służb specjalnych. Podczas takiego wywiadu, notowanie jakichkolwiek informacji, co oczywiste, jest wykluczone.

Przeprowadzenie wywiadu ukrytego jest niezmiernie trudne. Wymaga ono dużej zręczności w jego przeprowadzeniu jak i umiejętności w pozorowaniu i ukrywaniu faktycznej roli osoby przeprowadzającej wywiad. /. tego względu ta forma wywiadu w badaniach pedagogicznych jest stosunkowo rzadko stosowana. Częściej stosuje się wywiad jawny nieformalny, który' jest pośrednią formą miedzy wywiadem jawnym i ukrytym. Jeżeli jednak przeprowadza się wywiad ukryły w szkole, to głównie w odniesieniu do spraw drażliwych, wstydliwych jak i skrywanych przed obcymi, z powodu domniemywania, że ich ujawnienie spowoduje określone konsekwencje dla osoby udzielającej wywiadu bądź członków jego rodziny. W przypadku tego rodzaju spraw, wywiad ukryły jest skuteczniejszym sposobem uzyskania wiarygodnych informacji, niż w przeprowadzaniu wywiadu jawnego.

Ze względu na stopień standaryzacji, można wywiad podzielić na: wywiad standaryzowny i niestandaryzownny.

Wywiad standaryzowany, zwany niekiedy kwestionariuszowym, charakteryzuje się tym, że ankieter prowadzący wywiad, kieruje się z góry ustaloną listą pytań, jednakowych dla wszystkich respondentów. Pytania kwestionariuszowe, mają najczęściej charakter zamknięty, tj. taki, w których podane są różne warianty możliwych odpowiedzi. Rola respondenta sprowadza się do wybrania takiej odpowiedzi spośród przewidywanych w kafeterii, która najdokładniej oddaje jego poglądy czy wiedzę o faktach. Z tego względu wywiad standaryzowany jest zbliżony do ankiety. Jednak standaryzacja utrudnia osobie prowadzącej wywiad dokonywania zmian w formułowanych pytaniach, oraz zmusza do zadawania ich w takiej kolejności, w jakiej je postawiono w kwestionariuszu. Prowadzący wywiad może, w przypadku uzyskania niepełnej bądź wątpliwej odpowiedzi, poprosić rozmówcę o jej uzupełnienie lub dokładniejsze sprecyzowanie. Zatem, dopuszczalne są takie zwroty czy prośby badacza, jak np.: „Czy mógłby/moglaby Pan(i) to zagadnienie szerzej omówić czy wyjaśnić?” lub, „Jak Pan(i) to rozumie?”. Podejmując się przeprowadzenia wywiadu standaryzowanego, należy pamiętać, aby posługiwać się podobnym słownictwem jakie posiada respondent, co pozwala na formułowanie pytań jednakowo zrozumiałych i mających takie samo znaczenie dla każdego z respondentów.

Standaryzacja eliminuje wpływ respondenta na sposób zadawania pytań oraz na rodzaj wypowiedzi. Powoduje, żc wszystkie odpowiedzi dają się łatwo zliczyć, co umożliwia przeprowadzenie analizy ilościowej i określania związków między badanymi zjawiskami. Dzięki ujednoliceniu pytań, zebrane informacje można porównać z danymi uzyskanych innymi technikami badawczymi lub uzyskanych z badań przeprowadzonych na innych populacjach.

Wywiad niestandaryzowany jest luźną i swobodną formą rozmow y badacza z respondentem na określony temat. W wywiadzie tym badacz nie kieruje się wcześniej przygotowanymi pytaniami i nic zadaje je w określonej kolejności. Zna jedynie zakres problematyki badawczej lub spis zagadnień czy dyspozycji, które mają być przedmiotem rozmowy. Powoduje to, żc badacz ma dużą swobodę w wybieraniu różnych tematów' do rozmow y i nic jest skrępowany żadnymi ograniczeniami. W trakcie wywiadu niestandaryzowanego badacz może świadomie odejść od zagadnień zasadniczych, jeżeli uzna, iż respondent porusza zagadnienie, o którym dużo wie i które uważa za równic ważne dla wartości badań jak zagadnienie poprzednie.

Stawiane podczas wywiadu pytania mają najczęściej charakter otwarty. Z uwagi na dużą swobodę respondenta w udzielaniu odpowiedzi, czasem zachodzi potrzeba ich uzupełnienia, poprzez zadawanie dodatkowych pytań. Zebrane w ten sposób informacje, są zazwyczaj treściowo bogatsze w treści, choć bardziej zróżnicowane. Nierzadko też zawierają wiele luk. gdyż respondenci odbiegają niekiedy od istoty zagadnień, dla których wywiad został przeprowadzony.

Przeprowadzenie wywiadu swobodnego wymaga od badacza dużych umiejętności i bogatej wiedzy o przedmiocie przeprowadzonych badań. Także dobre przygotowanie się do wywiadu oraz dobra pamięć badacza, są czynnikami wspomagającymi sprawne jego przeprowadzanie.

Wywiad niestandaryzowany jest lepszym od standaryzowanego sposobem pozyskiwania pogłębionych informacji o uczniach, ich problemach, cechach osobowych, zachowaniu, trudnościach, stanach psychicznych, uczuciach, rozterkach, sytuacji materialnej czy społecznej rodziny, itp. Dzięki dowolności w formułowaniu pytań, badacz może uzyskać wiele cennych informacji o charakterze jakościowym. Ponadto ma on możliwość zarejestrowania sposobu, w jaki respondent wyraża swoje myśli. Nic można jednak informacji tych sprawdzić czy ocenić ich wiarygodność.

W zależności od liczby uczestników biorących udział w wywiadzie, można wywiad podzielić na: indywidualny i zbiorowy.

Wywiad indywidualny jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się tym, że badacz przeprowadza wywiad z jedną osobą. Wywiad, w którym uczestniczy większa liczba respondentów nazywany wywiadem zbiorowym. Wywiad zbiorowy przypomina dyskusję kilku osób na określony temat. Przeprowadza się go wówczas, gdy chcemy rozwiązać ważne problemy społeczne i musimy poznać poglądy określonej grupy na dany temat. Chcąc np. zorganizować w szkole zaję-