poetyka dzie�a otwartego018

56    Poetyka dzieła otwartego

Estetyka z kolei dostrzega w tych doświadczeniach potwierdzenie swoich intuicji, skrajny przejaw pewnej sytuacji estetycznej, która może występować w różnym stopniu natężenia.

Jednakże ten nowy typ relacji między artystą i odbiorcą otwiera w istocie nowy etap kultury, toteż jest zjawiskiem szerokim, przekraczającym kompetencje samej estetyki. Poetyka dzieła w ruchu, a także w jakiejś mierze poetyka dzieła „otwartego”, ustala nowy rodzaj stosunków między artystą i publicznością, nowy mechanizm percepcji estetycznej, nowy stosunek między kontemplacją i korzystaniem z dzieła sztuki. Dzięki niej dzieło sztuki zdobywa nową pozycję w społeczeństwie. Otwiera się tu zatem nowy rozdział nie tylko estetyki, ale także pedagogiki, socjologii oraz historii sztuki.

Wyjaśniliśmy więc źródła historyczne oraz grę powiązań i analogii między tą poetyką i różnymi aspektami współczesnej wizji świata. Podkreślmy jednak, że ta nowa sztuka stale się rozwija i że dalecy jesteśmy od pełnego jej wyjaśnienia i opisu. Sytuacja ta rodzi wiele różnorakich problemów. Słowem, jest to sytuacja otwarta i w ruchu.

Poetyki współczesne oferują nam całą gamę form apelujących do mobilności perspektyw, do wielości różnorodnych interpretacji — od struktur, które są w ruchu, po te, w których my się poruszamy. Widzieliśmy wszakże, iż żadne dzieło sztuki nie jest w gruncie rzeczy „zamknięte”, każde bowiem pod zewnętrzną skończonością zawiera w sobie nieskończoność możliwych „lektur”,

Kontynuując nasze rozważania nad tym typem „otwarcia”, jaki proponują poetyki współczesne, i nad jego nowością w stosunku do historycznego rozwoju idei estetycznych, musimy teraz ukazać dokładniej, na czym polega różnica między programowym otwarciem dzisiejszych kierunków artystycznych a otwarciem, które określiliśmy jako typową cechę każdego dzieła sztuki.

Innymi słowy, postaramy się zbadać, w jakim znaczeniu każde dzieło sztuki jest otwarte, na jakich cechach strukturalnych zasadza się to otwarcie oraz jakim różnicom strukturalnym odpowiadają różne stopnie „otwarcia”.

CROCE I DEWEY

Każde dzieło sztuki, od malarstwa jaskiniowego aż po Narzeczonych Manzoniego, możemy traktować jako przedmiot otwarty na nieskończoną liczbę interpretacji. I to nie dlatego, że dzieło sztuki stanowi zwykły pretekst dla różno-