posmodernizm teksty polskich autorów4

Grzegorz lhńuu>ki

ona zapobiec wszystkim negatywnym skutkom postępu naukowo-technicznego. Nie przeszkadza to jednak tentu, by postulowane przez neokonserwatystów ożywienie postaw religijnych, powrót mitu i wiaty w mityczni} strukturę świata wychodziło naprzeciw jednej z postmodernistycznych tendencji, którą Ihab Hassan nazywa „immanertces", a Jean Gebser narodzinami świadomości integralnej.

'~lmmanences„to zdolność umysłu ludzkiego do rozprzestrzeniania się w świecie, harmonizowania jaźń j ze światem w nową jedność; to proces uduchowienia świata, jego efemeralizacja, konceptualizacja, dematerializacja, uznakowienie i homonizacja życia. Źródłem tej przenikającej świat duchowości jest człowiek jako language animal, stwarzający za pomocą znaków i symboli samego siebie oraz swoje uniwersunG Świadomość integralna Gebsera to świadomość kosmiczna, wspólocłczuwająca wszechświat jako „rozszerzone ciało, a siebie jako skoncentrowaną świadomość ziemi, przyrody, kosmosu”. W obu przypadkach następuje zmiana stosunku człowieka do natury - z przedmiotowego, instrumentalno-eksploatacyjnego na podmiotowy, współocłczuwający, dialogowy - połączona z poszukiwaniem jakiejś przedracjonalnej, pierwotnej struktury, pozwalającej zjednoczyć człowieka z przyrodą, kosmosem, przeszłością i przyszłością świata. Poglądy te nie są nowe, nawiązują do europejskiej tradycji mistycznej Boehmego, Baadera, Schellinga, Steinera i pozaeuropejskich inspiracji buddyjskich, weddyjskich. ^/a przede wszystkim do kontrkulturowych utopii nowej nauki i nowej techniki, wyrastającej z nieinstrumentalnego, braterskiego traktowania natury oraz wyzwolenia rozumu /. zasady rzeczywistości. Artystycznym wyłazem tych dążeń jest dzisiaj tendencja występująca pod nazwą New Age.

Neokonserwatywny wariant postmodernizmu jest pod wieloma względami anty modernistyczny, skłonny samookreślać się jako przezwyciężenie modernistycznej kultuty i jej nihilistycznej perspektywy popizez powrót do trwałych, niepodważalnych wartości. W takim znaczeniu użył terminu ^postmodern" Rudolf Pannwitz w Die Krisis der europaischen Kultur (1917)_jednym z pierwszych odnotowanych w literaturze zastosowań określenia „postmodernizm”. Podobnie rozumiało je wielu autorów pod koniec lat 70. i na początku lat 80., o czym pisze Lyotard.w Odpowiedź na lnianie, czym jest postmodernizm ?:

Zewsząd dobiegaj;} nas nalegania, by skończyć zekspery-mentowaniem w sztuce i gdzie indziej. Czytałem historyka sztuki, który zachwala realizm i przemawia w imię nowej podmiotowości. Czytałem krytyka sztuki, który rozpowszechnia i sprzedaje transawangardyz.m na malarskim rynku. Czytałem, że w imię postmodernizmu niektórzy architekci odżegnują się od tradycji Bauhausu, wylewając dziecko eksperymentu z pianami funkcjona-lizmu. Czytałem, że pewien nowy filozof odkrywa to, co zabawnie nazwa judeochrześcijaństwem i z.a pomocą czego chce położyć kres bezwzględności, której jakoby kazaliśmy zapanować⁷.

Postmodernizm okazał się poręcznym hasłem dla przeciwników modernizmu, którzy chcieli się z tym ostatnim definitywnie i jak najszybciej pożegnać, tymczasem -jak stwierdza w przywołanym tu artykule Ly-otard -postmodernizm jest bez wątpienia częścią rno--dępwym" „Dzieło może stać się modernistyczne tylko wtedy, jeśli przedtem było postmodernistyc zne. Postmodernizm w ten sposób rozumiany nie jest kresem , modernizmu, lecz modernizmem w stanie narodzin, •-aailan ten wciąż powraca"'. „Postmodernizm powinien