posmodernizm teksty polskich autorów9

38 Grzegorz Dzienniki

jedynie poprzez znaki, języki, przedstawienia, za pomocą których o niej myślimy i mówimy. Nie potrafimy więc odpowiedzieć na pytanie, który z tych dwóch wariantów jest trafniejszym, bardziej prawdziwym opisem naszej współczesnej rzeczywistości. Oba warianty dają wyraz nadziejom i oczekiwaniom różnych grup społecznych, są siłami aktywnie kształtującymi naszą współczesną rzeczywistość, którą opisują odmiennymi językami. Tym, co różni te dwa warianty postmodernizmu, jest stosunek do czasu; neokonserwatywny wariant postmodernizmu nachylony jest ku przeszłości, historii, tradycji, podczas gdy postmodernizm post-strukturałistyczny opowiada się po stronie teraźniejszości, przyszłej teraźniejszości, która musi być ciągle na nowo stwarzana i potwierdzana.

Przypisy

[1]    Tekst ten jest przerobioną, „przepracowaną” wersją referatu wygłoszonego na sesji „Inspiracje postmodernistyczne w humanistyce” (Poznań, maj 1992) i opublikowanego w tomie Inspiracje postmodernistyczne w humanistyce (pod red. A. Jamro-ziakowej), Warszawa-Poznań 1993,

[2]    Podział ten nawiązuje do słynnego artykułu Jurgena Habermasa Die Modernę: ein wroollendetes Projekt (1980), który wprowadził polityczny wymiar do dyskusji o postmodernizmie, Tekst Habermasa dostępny jest w polskim przekładzie w dwóch tłumaczeniach: w zbiorze St. Czerniak, A. Szaliaj (red.), Postmodernizm a filozofia, Warszawa 1996 oraz w antologii R. Nycz (red.). Postmodernizm, Kraków 1997. Podobnym do proponowanego tu podziałem posługuje się Hal Fos ter, zol). H. Foster, (Post)Modern Pole mus, w. Rrcodings. Art, Spectaclr, Cuttnra1 Po/itics, Seattle 1983, s. 12) nn.

[3]    Wolfgang Welsch twierdzi, że wieloznaczność pojęcia „postmodernizm” jest wynikiem wieloznaczności pojęcia „modernizm”. Zob, W. Welsch, Nasza postmodernistyczna moderna, przeł. R. Kubicki, A. Zeic!!er-J ani szewska, Warszawa 1998, rozdz. Moderna - migotliwy przecnehiegun post moderny.

[4]    J. Habermas, Neoconsercatrae Cnltnre Critirism iti the United States and llć.v( Germany, w: R. Bernstein (cd.), Iłaber-mas on Modernity, Cambridge. Mass., 1985. Poglądy Daniela Bella rekonstruuję na podstawie jego fimdamenialnej pracy The Cultural Coutradictiom of Capitalism. New York 1976 (polski przekład: kulturowe sprzeczności kapitalizmu, przel. S. Amsterdamski, Warszawa 1994). Zob. także Welsch o koncepcji Bella: W. Welsch, kasza postmodernistyczna moderna, op. cit., s. 40-46.

[5]    J. Habermas, Neoconseivative Ctilture Criticism..., op. cit.. s. 92.

[6J1. Hassan, Ideas of Cu/tural C,hangę, w; I. Hassan, S. Has-san (eds.), Innovation/Renovation. New Perspectrces in the llu-manilies, Wisconsin 1983, s. 29.

l?J J.-K Lyotard, Odpowiedź na pytanie, co to jest post moderna?, przeł. M. Gołębiewska, w: Postmodernizm a fdozofm. op. ot., s. 29.

[8]    Tamże. s. 40 (przekład nieco zmieniony).

[9]    Tamże, s. 43 (przekład nieco zmieniony).

[10] J.-K Lyotard, Kondycja po nowoczesna, przeł. M. Kowalska, J. Migasiliski, Warszawa 1997, s. 19 (przekład nieco zmieniony).

[ 111 W sprawie odróżnienia postawy epist.emologicznej od hermeneutycznej zob. R. Rony, Filozofia a zwierciadło natury, przeł. M. Szczubiałka, Warszawa 1994, roz.dz. VII, Od epistemologii do hermeneutyki.

[12]    W tym duchu odczytuje gramatologię Derridy David Hoy; zob. D. Hoy.Jacc/ues Derrida, w: Q. Skinner (red.), Powrót wielkiej teorii w naukach humanistycznych. Lublin 1998.

[13]    W. Welsch, Nasza postmodernistyczna moderna, op. cit., s. 9.

[14]    Hal Foster nazywa tę postawę „postmodernizmem oporu" (posimodernism oj resistan.ee), zob. H. Foster, Postmoclernism: A Prefdce, w: tenże (cd.), The Anti-Aesthetn. Essays on Pistmodern Cultnre, Washington 1983, s. XII.

[15]    Na temat relacji między strukiuralizmcm a rodzącvm się około 1968 roku posi-striikturalizinem zob. V Descombes, To samo i inne. Czterdzieści pięć lat ji/ozojii francuskiej (1933--1978), przeł. B. Banasiak. K. Matuszewski, Warszawa 1996. Bosistrukturalizm określany jest czasami jako „myślenie w warunkach postmoderny".