S5006445

CXXVIII TWÓRCY i O/ll ł.A

rodowym. Dzieło, któremu zawdzięczał ten tytuł, było intpiio-wane prze/ Ludgardy. Kropiński odwiedził I cl niskiego wiosną 1809 nu wsi i odczytał mu swoją tragedię. Właśnie ten akt lektury miał stać się pierwszym impulsem do napisania Barbary. Pisał ją Feliński w Osowej. w długim, smutnym, zimnym pokoju, z jednym oknem i szklanymi drzwiami do ogrodu, ożywionym „trochę^{1 2}*, jak zauważył po latach Kraszewski, przez kominek³*. Oddalony od bibliotek i archiwów, słał do przyjaciół prośby o materiały historyczne. Nic było ich zbyt wiele, zauważa Henryk Galie. Najważniejsze źródła, takie jak Niemcewicza Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcz*, który ukazał się w 1822 roku (t. 1- 4, w 1830 - t. 5). czy Michała Balińskiego Pamiętniki o królowej Barbarze z lal 1837-1840 (t. I 2) — pojawiły się jut po śmierci Felińskiego¹

W roku"_I81I dzieło zostało przekazane do oceny przyjaciołom. Zimą 1815 Feliński przybył do Warszawy i uczestniczył w publicznej lekturze swej tragedii u hrabiego Jana Tarnowskiego i w salonie Mostowskich. Autorska nieśmiałość, poczucie niedoskonałości utworu stały u źródła kilkolctnicj zwłoki między powstaniem a wystawieniem tragedii. „Czytaj i. jeśliś łaskaw, wskaż mi rzeczy do poprawy — pisał Feliński do Osińskiego - przekreśl wiersze i całe tyrady, które osądzisz albo za niepotrzebne, albo za niestosowne do okoliczności, naznacz te. które powinny być gładsze, mocniejsze, czulsze ild.²*. Po premierze zaś prosił: „Podczas reprezentacji sam musiałeś uczynić wiele uwag. które (jeśli znajdziesz kwadrans wolnego czasu) racz mi przesłać*^{1 |f7}.

Osiński zapewnił Barbarze znakomitą obsadę. „Dawno juz na naszym teatrze tak pięknej, tak interesującej i tak dobrze pranej trajedii nic widzieliśmy" - donosił Iks z trzeciego spektaklu¹¹'. Rolę tytułowi) wykonywała Ledóchowska „ze szlachetną powaga" i z ..tkliwym serca uniesieniem". Bonę grała Pięknowska l/nów korzystająca z rad „wyśmienitego mistrza"! Prawdziwie królewskim Zygmuntem Augustem był Szymanowski. Tarnowskim - Wolski. Boratyńskiego grał Kudlicz. a Kmitę - Werowskt. „Chwalebną" staranność w strojach i dekoracjach psuły jedynie mankamenty reżyserskie: ubóstwo miejsca kazało przypuszczać, że akcja rozgrywa się u „przysionku zamkowym". zamiast w sali królewskiej - narzekano, skromna liczba i ranga towarzyszących Zygmuntowi osób (dwóch „strojących miny" paziów) pomniejszała powagę królewską, a wciąż te same twarze statystów przedstawiających raz deputację sejmową, raz ministrów, raz służbę królewską lub posłów - niweczyły iluzję'ł*.

Tragedia lelińskiego przeszła pracz wszystkie sceny polskie Rangę dziełu potwierdzała także masa .odpisów. „Barbara Radziwiłłówna znajduje się w ręku niemal każdego miłośnika literatury polskiej - pisał jej pierwszy wydawca - a te niezliczone jej kopie lak są mnóstwem pomyłek zagęszczone, te do niniejszego wydania ledwo ze zniesienia sześciu rękopismów i znaczących w pismach periodycznych umieszczonych wyjąt- ⁴

1

*** J. I. Kraszewski. Wspomnienia Wołynia. Polesia i Lawy. t. I, Wilno 1840. s. 28. 29.

H. Galie, wstęp do: A. Feliński. Barbara Radziwiłłówna. Warszawa 1908. s. 7.

2

^r E. Szwankowski, Z korespondencji Ludwika Osińskiego. • Pm-

3

mięinik Teatralny* 1962, /. I. a. 85, 85- 86.

4

Iks. Trzecie wysławienie trajtdii .Barbara' |w:| Recenzje <f cii., s. 266.

lis Iks. . Barbara Radziwiłłówna". Tmjedla |w:| Rmagr. .. op cii . s. 2t0. Ilu. Trzecie wydań ma..., ap. cii., s. 266; Feliks aa Szczero-woli Prawdolubski. Zdanie a nmirizcionym ■ przeszłym mamtrte •Gazdy Korespondenta Wmttawtkitton tazbiane trajedii .Barbara Radzi-wtlówma" przez FelUskiego napisanej |w:| Recenzte. . op. ctt. » *1