SDC13292

33

Aktualne rozczłonkowanie zdania

mcntów, np. (7<>i Piotr (Po) ożenił się z Anną; (7b) Piotr (Ra) jest obojętny Annie; (7o) Piotr (R₀) wy-miewa się z Pawia; tematem podrzędnym (T\) jest zbiór złożony z obu argumentów, a kolejnym rematem - predykat relacyjny, np. (7|) Piotr (R_x) ożenił się (7*i) z Anną.

Zdania, w których wszystkie argumenty łącz* nic stanowią jedyny temat, są reprezentowane przez wyrażenia zdaniowe o innej budowie. Są to wyrażenia z cezurą tematyczną po wyrażeniach argumentowych poprzedzających wyrażenie predykatywne, takie jak Co do Piotra i Anny II to on się z nią ożenił bądź takie jak Piotr z Anną II się ożenił.

Wybór innego niż pierwszy argumentu na temat główny zdania wymaga przekształcenia formalnej struktury wyrażenia neutralnego (prymar-nego) i zastąpienia jej strukturą nacechowaną (se-kundamą). Dokonuje się wtedy „podniesienia'* tego argumentu do roli głównego tematu. Operacja ta polega na zmianie szyku wyrażeń - wysunięciu wyrażenia tematycznego na początek z równoczesnym oddzieleniem go od reszty składników cezurą tematyczną; w niektórych jęz. (są to jęz. o szyku nieswobodnym) stosuje się przy tym dodatkowo powtórzenie (repryzę) zaimka, np.: poi. Annie II Piotr jest obojętny; Z Pawła II Piotr się wyśmiewa; franc. Annę, H Pierre lui est indiffśrent; Paul, II Pierre se moąue de lui: ang. Ann, II Peter is indifferent to hen Paul. II Peter laughs at him.

Innym rodzajem struktury nacechowanej (se-kundamej) są wyrażenia zdaniowe z przeniesionym do pozycji inicjalnej wyrażeniem predyka-tywnym wraz z wyrażeniem reprezentującym niepierwszy argument, z cezurą tematyczną i akcentem niekontrastywnym na postponowanym wyrażeniu reprezentującym pierwszy argument Wyrażenia zdaniowe tak zbudowane mają za temat predykat z niepierwszym argumentem, za rema! - pierwszy argument np.:

(?) Obojętny jest Annie//(R) Piotr.

(?) Wyśmiewa się z Pawła //(R) Piotr.

Zdania tego typu stwarzają ten sam problem interpretacyjny, co zdania z predykatem jednoar-gumentowym, w których tematem jest predykat

prosty, np. Zimno jest II Marii; Odpoczywa // Andrzej; Jeśli kto jest chory, H to Piotr. Problem polega na tym, że wybór wyrażeń na temat i rcmat jest pozornie niezgodny z ich predyspozycjami semantycznymi (rematem jest wyrażenie argumentowe, tematem - predykatywne). Otóż sprzeczność ta jest rzeczywiście pozorna: wyrażenie tematyczne jest bowiem wzięte w suppositio materialis (a nie simplcx), czyli wskazuje samo siebie, a właściwie swój sens, a wyrażenie Tematyczne ma charakter zredukowany i reprezentuje pełną strukturę zdaniową. Interpretacja takich zdań jest następująca: '(7) Jeśli chodzi o to, kto jest chory, (R) to Piotr jest chory’, analogicznie: '(T) Jeśli chodzi o to, kto jest obojętny Annie, (R) to Piotr jest obojętny Annie*.

Taką samą s. t.-r. - z pewnymi różnicami w dystrybucji kontekstowej - mają wyrażenia zdaniowe z prymamym szykiem i akcentem niekontrastywnym na pierwszym członie, np.

(R) Piotr (7) jest obojętny Annie.

(R) Marii (7) jest zimno.

(R) Piotr (T) jest chory.

Inna natomiast s. t-r. jest właściwa wyrażeniom zdaniowym z predykatami wieloaigumento-wymi, w których pozycja postponowanego podmiotu jest wypełniona przez wyrażenie predykatywne. a nie argumentowe, np. (7₀) Kocha Annę (R») jakiś Włoch, (7₀) Zranił Jana (Rn) pijany kierowca. Interpretacja: *(7§) Ten, który kocha Annę, (Ro) jest Włochem’, *(7₀) Ten, który zranił Jana. (Ro) prowadził samochód w stanie nietrzeźwym’.

Pozycję Tematyczną zajmuje też pierwsze wyrażenie pod akcentem kontrastywnym w wyrażeniach zdaniowych o szyku przestawnym lub w wyrażeniach zdaniowych z konstrukcją ramową (ang. cleft sentences. franc. phrases clivćes), np.: poi. Chory jest II Piotr lub To Piotr jest chory. Obojętny jest Annie II Piotr lub To Piotr jest obojętny Annie, franc. C’esl Pierre qui est malade, C’est Pierre ąui est indiffłrent a Annę, ang. It’s Peter who (that) is ill, ll’s Peter who (that) is indifferent to Ann. Różnią się one znaczeniem od odpowiednich zdań z akcentem niekontrastywnym. Ich interpretacja jest następująca: 'istnieją inne osoby, które nie są chore (do których nie stosuje się predykat chory), natomiast Piotr jest chory’.

Wyrażenia zdaniowe konstytuowane przez jedno wyrażenie predykatywne może zatem reprezentować - obok neutralnej (prymamej) s. t.-r. -