skan9

80 U ROZDZIALI

w rozdziale 3. Pierwsze polega na mnożeniu bytów, drugie na ich gromadzeniu i składaniu razem. Innymi słowy, nie-ludzie - co powinno być już teraz jasne - nie są wcale przedmiotami, a tym bardziej nie stanowią konstruktówspołecznych: przedmiot* - to znaczyło nie-czło-wiek plus polemika na temat natury, z której wyciąga się wnioski w obszarze polityki podmiotów. Wyzwoleni od tej polemiki i dwutorowego postrzegania natury¹ nie-ludzie zaczną odkrywiać przed nami zupełnie nowe aspekty.

Kanon „wielkich problemów” epistemologicznych w chwili obecnej jawi się jako prościutki pokaz sztuk walki. Jakaż to różnica pomiędzy nieludzkim drzewem przewracającym się w lesie a drzewem-przedmio tem, które upada i rozbija głowę idealiście spierającemu się z realistą w pubie naprzeciwko King*s College. Co można powiedzieć o pierw szym? Że upadło, w dodatku samo z siebie. Nic więcej, nic mniej. Dopie ro drugie drzewo będzie miało głos w polemice na temat konfliktu władz dotyczącego odpowiednich uprawnień w naturze i w polityce To przedmiot wplątany jest w konflikt lojalności między nowym papie żem a nowym cesarzem - a nie to, co nieludzkie. Nie-ludzie zasługują na coś więcej niż odtwarzanie bez końca upokarzającej i nieco wulgar nej roli przedmiotu na wielkiej scenie natury. Na przykład siła ciążenia

-    wzniosła grawitacja, wspaniałe kłącze, które w latach pięćdziesiątych XVII w. odmieniło oblicze Europy i wszystkich ciał posiadających wagę Czyż nie zasługuje ona na nieskończenie więcej aniżeli pozycja niepod ważalnego argumentu przeciwko społecznemu konstruktywiście, temu samemu, który rzuca się, jak sądzi, bez szkody dla zdrowia z piętnastego piętra, ponieważ wierzy - a przynajmniej w to wierzą jego adwersarze

-    w relatywizm! Kiedy wreszcie dorośniemy i przestaniemy się straszyć historyjkami rodem z tanich horrorów? I wreszcie - jak moglibyśmy

I

i

I

I

i

wyrwać nie-ludzi z kontekstu teologii, nie popadając w łatwe obiekty wizowanie?

Jeśli chcemy wyzwolić nie-ludzi od sporu na temat natury, to nie po to, by zostawić ich samym sobie - nieosiągalnych, niemożliwych do zaata kowania ani zakwalifikowania, zupełnie jak gdyby to, co nieludzkie, znajdowało się w niezbyt godnej pozazdroszczenia pozycji „rzeczy samych w sobie”. Należy wyzwolić nie-ludzi w całej rozciągłości, w szczególności oil blokady, na którą chciałby skazać ich kantyzm, pozbawiając ich wszelkich możliwych relacji ze zbiorowiskami ludzkimi. To, co społeczne, nie może się składać wyłącznie z podmiotów, podobnie jak natura - z przedmiotów. Skoro dzięki ekologii politycznej zaczęliśmy odróżniać przedmioty od nie-ludzi, będziemy też mogli - tak samo dzięki niej - odróżnić ludzi od podmiotów: podmiot* był niegdyś człowiekiem %<.hwytanym w spór na temat natury, który dzielnie przeciwstawiał się naukowej obiektywizacji. Oczekiwano. że albo wyrwie się z natury, by realizować swą wolność, albo stłumi *woją wolność, by zrównać się w pewnym momencie z przedmiotami naturalnymi⁵³. A przecież człowiek nie musi się dłużej podporządkowywać owemu narzuconemu na podmioty wyborowi. Uwolnieni od tej zimnej wojny ludzie zyskają zupełnie nowy aspekt - i zamiast istnieć sami przez »ię. będą potrafili zwrócić wzrok ku długiemu łańcuchowi nie-ludzi, bez którego nie pojawiłaby się kwestia wolności.

X kolei dyscypliny naukowe wreszcie przestaną być zagrożeniem, staną się widoczne, obecne, aktywne i pobudzone, będą też w stanie badać wspaniały potencjał pluriwersum, z którym nigdy wcześniej nie miały okazji się twórczo konfrontować, odsuwane odeń w imię obowiązku »*k najszybszego produkowania przedmiotów „naturalnych” i unikania .konstrukcji społecznych”. Miało to służyć jak najszybszemu powrotowi do reformowania społeczeństwa przy użyciu niepodlegającego dyskusji lu/umu. Rozwieranie morderczych szczypiec takiej epistemologii i socjo-za pomocą ekologii politycznej pozwala dyscyplinom naukowym, •rolnym wreszcie od zadań epistemologii (politycznej), na mnożenie pól ^{2 3 4 5}

1

Wykorzystuję tu raz jeszcze piękne sformułowanie Whiteheada na temat rozdwaj.i nia [bifurcation] natury: „Zasadniczo występuję przeciwko rozdwajaniu natury na dwa systemy rzeczywistości, które - choć być może realne - są realne w różny sposób. Jedna realność odnosi się do bytów takich, jak elektrony - przedmiot studiów fizyki spekula tywnej. Ta rzeczywistość istnieje jedynie dla wiedzy, choć wedle tej teorii nie może być poznana. Poznawalny jest natomiast drugi rodzaj rzeczywistości, plac zabaw umysłu W ten sposób mamy do czynienia z dwoma naturami - jedna z nich to czysta konstruk cja, a druga - to tylko sen" (Whitehead 1998: 54). Mimo wszystko utrzymuje on pojęcie natury, którego ja - ze względów filozoficzno-politycznych - nie chcę zachować.

2

konieczności podejmowania tak żałosnych wyborów doprowadzają nas Fcrry

3

•Mf" polemiści. Por. za to ważne dla mnie badania subiektywnych aspektów szpital

4

przeprowadzone przez Charis Cussins (1995) oraz podmiotowe badania Umilić

5

***»»aii (1999) nad narkotykami.