Syst Finansowy120

z kreowaniem depozytów, co pociąga za sobą odkładanie przez nie części środków¹, czyli wzrost rezerw w banku centralnym i tym samym wzrost bazy monetarnej. W samej istocie współczesnych systemów monetarnych, tj. w ich kredytowym charakterze, tkwią zatem przesłanki powodujące, że baza monetarna może się kształtować niezależnie od działań banku centralnego. W jakim stopniu będzie to miało miejsce, w ostateczności zależy od dwóch grup czynników: od siły procesów zachodzących w gospodarce (np. skali ożywienia gospodarczego i związanego z nim popytu na kredyt) oraz od siły oddziaływania instrumentów polityki pieniężnej na rozmiary akcji kredytowej systemu bankowego (przez wpływ stóp procentowych na popyt na kredyt i na podaż kredytu).

Drugą grupą podmiotów, których wpływ na podaż pieniądza pokazuje przedstawiony model, są banki komercyjne. W gruncie rzeczy o ich znaczeniu w tworzeniu pieniądza mówiliśmy już przed chwilą, analizując rolę banku centralnego w tym procesie. Powróćmy jednak do ujęcia z równań (10) i (11). W tych zapisach rola banków komercyjnych jest pokazana explicite przez zmiany r_nad, tj. stosunku nadwyżkowych dobrowolnych rezerw do depozytów na żądanie. Zmienna ta w syntetyczny sposób odzwierciedla wpływ gospodarki finansowej prowadzonej przez banki komercyjne na kształtowanie się podaży pieniądza. Poniższy zapis wskazuje, jakie główne zjawiska wpływają na wysokość r_nad (Meyer, 1986, s. 79-84):

— + + +

''nad = /(',„> t>, (7, ij.

Kształtowanie się r_nad jest funkcją czterech głównych zmiennych; są to: i_m — stopy zwrotu (dochodowości) płynnych instrumentów finansowych, będące alternatywą inwestycyjną dla banków; występująca tutaj zależność ma charakter ujemny (np. wzrost tych stóp motywuje banki do zmniejszenia dobrowolnych nadwyżkowych rezerw, bo zainwestowanie środków przynosi większe korzyści), stąd nad zmienną jest znak

b — poziom kosztów brokerskich, a więc kosztów ponoszonych przy nabywaniu i sprzedawaniu powyższych instrumentów finansowych; jeśli są one wysokie (lub rosnące), zniechęca to do inwestowania wolnych rezerw w aktywa finansowe, ponieważ następuje obniżenie ich faktycznej rentowności; zależność jest więc dodatnia, stąd nad zmienną jest znak „+”;

o — niepewność co do kształtowania się relacji między wielkością przyjmowanych w gotówce i wypłacanych w gotówce depozytów; jeśli ich zmiany nie są w odczuciu banku dostatecznie zsynchronizowane, niepewność rośnie, stanowiąc bodziec do zwiększania rozmiarów wolnych rezerw (znak „+” nad zmienną);

i_bc — oprocentowanie kredytów refinansowych banku centralnego; jeśli jest ono wysokie (lub rośnie), to zachęca banki do unikania tych kredytów oraz skłania

1

Odkładanie środków przez banki komercyjne w banku centralnym może wynikać z różnych motywów: może być wywołane koniecznością spełnienia wymogów wynikających z wysokości stóp obowiązkowych rezerw ustalonych przez bank centralny (r,, r), ale może także być spowodowane autonomicznymi decyzjami banków komercyjnych, np. koniecznością zapewnienia płynności rozliczeń i obsługi klientów.