wilko�ak0004

Na ziemiach północno-wschodniej Polski najszerzej rozpowszechnione sq jednak opowiadania o osobnikach potrafiących innych ludzi zamienić w wilki. Bardzo znane sq np. zarówno wśród ludności polskiej, jak i białoruskiej, opowiadania o zaklętych w wilki weselnikach. Oto więc zły czarownik, owczarz lub młynarz, którego państwo młodzi nie zaprosili na wesele, zamienił cały orszak weselny w wilki. Na przykład według opowiadań z okolic Siemiatycz bardzo dawno temu owczarz, obrażony, że nie znalazł się wśród gości weselnych, zaczaił się przy drodze, po której miał wracać z kościoła cały orszak. Przy pomocy sobie tylko znanych magicznych sposobów spowodował, że wszyscy jadący na wozach zostali przemienieni w wilki. Spłoszone obecnością wilków konie, jak szalone galopem popędziły do wsi. Zamienieni zaś w zwierzęta weselnicy całym stadem zbiegli do lasu. Ludzie spotykali w lesie to stado, które zresztą dla nikogo nie było groźne. A panna młoda przemieniona w wilczycę miała jeszcze jakoby na sobie resztki ślubnej białej sukni. Weselnicy pod postacią wilków przebywali przez kilka tygodni. Dopiero prośby rodzin, które starały się przebłagać obrażonego owczarza, doprowadziły do tego, że zgodził się on przywrócić ludzkie postacie wszystkim weselnikom, domagając się następnie złożenia uroczystej przysięgi, że nie będą się za to mścić. Jakoby jednak dalsza rodzina zamienionych w wilki nie darowała owczarzowi i niedługo później zatłuczono go w lesie kijami.

Opowiadania o zamienionych w wilki weselnikach są bardzo szeroko znane. Naturalnie w zależności od okolicy zmieniają się pewne szczegóły, ale sam podstawowy wątek pozostaje ten sam. Tego rodzaju opowiadania znane są mi również z Mielnika nad Bugiem, Lipska nad Biebrzą na Podlasiu oraz z Wizny nad Narwią na wschodnim Mazowszu. Z nie drukowanej jeszcze pracy Leonarda Pełki wynika, że zapisane one zostały również w szeregu wsi na terenie dawnego województwa lubelskiego. A wreszcie wspominali o nim liczni autorzy dawniejszych prac etnograficznych.

Opowiadano również o wypadkach przemieniania przez czarownika lub czarownicę pojedynczych osób w wilki. W kilku miejscowościach na Podlasiu słyszałem więc o chłopaku, który

zalecał się do córki znachorki. Później wzgardził jej miłością i ożenił się z inną, znacznie bogatszą dziewczyną. Niedoszła teściowa zamieniła go wówczas z zemsty w wilka. W jednym z wariantów tego opowiadania rodzina jego czy też rodzina żony zapłaciły znachorce znaczną sumę pieniędzy, aby zechciała przywrócić wilkołakowi ludzką postać. Według drugiego wariantu brat ofiary przyłożywszy nóż do gardła znachorki zmusił ją do tego.

W niektórych miejscowościach znane było opowiadanie, o tym jak zła bratowa chcąc się pozbyć brata męża, którego majątek chciała zagarnąć, zamieniła go w wilka. I to opowiadanie posiadało różne warianty zakończenia. Zawsze jednak wilkołak odzyskiwał swą ludzką postać.

Zamienieni w wilkołaki nie wykazywali specjalnie drapieżnych instynktów. Nie napadali oni na innych ludzi, lecz wprost przeciwnie tęsknili za ich widokiem. Przemienieni więc w wilki weselnicy przychodzili do rodzinnych zagród i czekając przed domem starali się łasić do bliskich sobie istot. Odpędzani od nich uciekali do lasu z rozpaczliwym wyciem. Wilkołaki tego typu były więc raczej nieszczęśliwymi ofiarami czarów złych znachorów, owczarzy lub młynarzy, a nie groźnymi istotami demonicznymi.

Natomiast prawdziwie niebezpiecznym dla ludzi i zwierząt gospodarskich stawał się wilkołak, którym był zły człowiek pokutujący po śmierci pod postacią wilka. Naturalnie jeśli za wilkołaka uważałoby się tylko człowieka przemienionego w wilka, to można by postawić pytanie, czy również stawała się nim pokutująca w skórze wilka dusza wielkiego grzesznika. Tego rodzaju jednak wątpliwości nie pojawiają się w ludowych opowiadaniach. Wielki więc grzesznik, któremu piekło nakazało pozostać na ziemi pod postacią wilka, również stawał się wilkołakiem.

Na niektórych terenach Polski (np. w Wielkopolsce) znana była legenda o heretyku, który naśmiewał się ze śpiewów w katolickim kościele i porównywał je do wilczego wycia. I oto za karę po śmierci zamieniony został w wilka czy też wilkołaka.

Potępieniec zamieniony po śmierci w wilkołaka dość poważnie odróżniał się od reszty wilków. Był więc od nich większy, miał znacznie większą niż inne wilki głowę, a także niekiedy dwie pa-

153