02101

21

21

W

kwestyi, który winienby nieco zakłopotać pogardzających naszemi „współbraćmi i

Duch jednak systemu i pychy filozoficznej nie kłopocze się niczem. Nie dziwmy się więc widząc, w kilka lat po Montaignefiu, słynnego Kartezyu-sza tworzącego dziwną teoryę zwierząt-machin— utrzymującego że zwierzęta nie działają z wiedzą, lecz tylko skutkiem usposobienia ich narzędzi—że nietylko mają one mniej rozumu od ludzi, lecz nie posiadają go wcale... że to przyroda działa w nich według usposobienia narzędzi, podo-. bnie jak zegar złożony z kółek i sprężyn, wybija godziny i wymierza czas dokładniej, niż my pomimo całej potęgi naszego rozumu.

e

jakie jego razy wywoływały w biednem zwierzęciu. Ktoś wyrzucał mu pewnego dnia to okrucieństwo. „Eh! odrzekł' filozof, czyż nie wiesz ze to nie czuje ivcale.^u Bufion, przyznawał zwierzętom życie i uczucie jak i Kartezyusz, a nawet wiedzę, odmawiał im jednak myśli, zastanowienia,

Kartezyusz dodaje wpraAvdzie, że nie odebrał życia żadnemu zwierzęciu, i że nie zaprzecza mu uczucia o ile to zależy od narzędzi ciała. Uczniowie wszakże jego doprowadzając do ostatecznych wniosków jego system, wyznawali po większej części czysty automatyzm,uważając zwierzęta tylko za arcydzieła mechaniki, przedstawiające wszystkie pozory, lecz nic więcej tylko pozory woli, inteligen-cyi, czułości i życia. Opowiadają że Malebranęh miał sukę którą bił jedynie dlatego, aby obserwować mechanizm jej krzyków i wykrzywiań,