0369

354

FENENNA.

VII. 9.

że podstawą owego stosunku do Łokietka był snąć jakiś związek rodzinny, a stąd wiadomość Geneal. S. Hedw. o wydaniu synowicy Łokietka za Andrzeja nabiera znamion prawdopodobieństwa.

Ważniejszą jeszcze wskazówkę podaje przytoczony poprzednio dokument Andrzeja III z r. 1293^r) dla Pawła i Serefila, w którym Łokietek nazwany jest wyraźnie powinowatym Andrzeja [in auxilium et ima-men Ladislai ducis Sandomirie et Siradie co gnat i nos tri charissimi... misissemus). Wprawdzie dwie córki Beli 1V^T, stryja Andrzejowego, były poślubione książętom polskim, Bolesławowi Pobożnemu i Wstydliwemu ( V. 2. VI. 7.); ale ten związek rodu Arpadów z linią małopolską i wielkopolską był ze względu na Łokietka, jako pochodzącego z linii kujawskiej, stosunkowo dość daleki, skąd nasuwa się samo przez się domniemanie, że wzmianka o powinowactwie jego z Andrzejem musi się opierać na jakimś innym związku, wprost pomiędzy rodem Arpadów a linią kujawską zawartym. Z tego punktu widzenia tłomaczy się tez najlepiej wzmianka w dokumencie Łokielka z r. 1315 ^{1 2 3 4}), w którym panujący podówczas na Węgrzech Karol Robert nazwany został powinowatym Łokietka (pro ezcellentissimo rege Ungarie, affine nostro carissimó). Powinowactwo to nie mogło się zasadzać jeszcze na małżeństwie Elżbiety Łokietkównej, która dopiero w pięć lat później poślubioną została Karolowi Robertowi (VIII. 4.)-_: podstawa jego tkwiła zatem w jakimś dawniejszym związku linii kujawskiej z domem Arpadów, od którego po kądzieli wywodził się dom andegaweński.

Ponad wszelką wątpliwość wyjaśniają wreszcie powyższą sprawę dwa dokumenty samej Fenenny z r. 1290^:i). Nadaje ona w nich ważne przywileje Teodorowi, podkanclerzemu swego męża, w uznaniu licznych zasług, jakie wobec niej położył, a zwłaszcza w sprawie skojarzenia małżeństwa jej z Andrzejem, w którym to celu nie szczędził żadnych trudów, podejmując podróż w dalekie strony Polski (meritorum, ąuibus nobis tota iuicia celebrandi matrimonii dirina dispensacione celitus ordinati... astitit et affnit snis obseguiis rererendis. per multa terrarum spada intra nostra incolatus dominia versns Polo niam per ag randó)*-). Stąd już wynika niewątpliwie, że Fenenna była księżniczką polską, w czem przekaz Geneal. S. Hedw. znajduje stanowcze potwierdzenie. Wniosek ten stwierdza wreszcie w sposób również niewątpliwy pieczęć Fenenny. przywieszona do jednego z jej dokumentów węgierskich z napisem: S. Fenenne Dei gracia filie Zemo...⁵). Mniemanie, jakoby była córką Ziemowita dobrzyńskiego ⁶) lub Konrada księcia głogowskiego ⁷), nie ma jakiegokolwiek uzasadnienia i sprzeciwia się wyraźnym wiadomościom źródłowym.

Ze względu, iż Fenenna poślubiła Andrzeja przed 24 listopada 1290 r. (por. niżej), musimy przyjąć, dając jej naówczas co najmniej lat czternaście, iż urodziła się nie później jak pod koniec r. 127(5. Ponieważ data urodzin jej brata najstarszego, Leszka, przypadać może również co najwcześniej na rok 127(5 (VII. 10.), przeto należy ją uważać za starszą od wszystkich znanych nam jej braci.

Celem ustalenia daty jej zaślubin z Andrzejem, trzeba zważyć, że tenże jeszcze jako książę Sławonii (co najmniej od r. 1278) zawarł był (i czerwca 128(5 r. układ przedślubny z Klarą, córką Alberta, hrabiego Gorycyi⁸); czy skończyło się tylko na zaręczynach ^u), czy też małżeństwo to w istocie przyszło do skutku, na pewno rozstrzygnąć nie można: ta ostatnia hipoteza nie byłaby niemożliwą, jeśli przypuścimy, że pierwsza jego żona wkrótce po zaślubinach zmarła. Pierwsze trzy dokumenty Fenenny, jako żony Andrzeja, królowej węgierskiej, pochodzą z r. 1290, dwa bez daty dziennej, trzeci z datą 24 listopada ¹⁰); przed tym dniem było już tedy małżeństwo dokonanem. Ze w istocie Andrzej miał już r. 1290 Fenenne za żonę, stwierdza także dokument Elżbiety, wdowy po Włodzisławie IV, poprzedniku Andrzeja, z r. 1290 bez daty dziennej¹¹), w którym używa tytułu maior regina Hung arie. Okoliczność, że podkanclerzy Teodor pośredniczył w skojarzeniu małżeństwa, dowodzi już sama przez się, że przyszło ono do skutku dopiero po uzyskaniu korony węgierskiej

1

Fejer, Cod. dipl. Hung. VI. A. 242. — '-) Kod. dypl. Wielk II. nr. 976. — '■’>) Wenzel, Cod. dipl. Arpad. cont.

2

Mon. Hung. hist. Diplom. XVIII. nr. 28. 29. — 4) Przytoczony tu ustęp usuwa mniemanie Katony, tlist. crit. VII. 1060 i Wert-

3

nera, Az Arpadok csaladi tortenete 572, jakoby Fenenna w czasie przed poślubieniem Andrzeja przebywała jako wygnanka na

4

Węgrzech. — ») Wertner. ibid. 571. — 6) Taką możliwość przypuszcza Katona, Hist. crit. VII. 1060. — 7) Por. o tem

5

Miliier, Reg. Hung. 269 i Wertner. Az Arpadok csaladi tortenete 574. — 8) Fejśr, Cod. dipl. Hung. VII. B. 111. — 9) Jak

6

przypuszcza Fess 1 e r-K1 e i n, Gesch. Ung. I. 465 i Wertner. Az Arpadok csal. tort. 572. — ¹⁽⁾) Wenzel. Cod. dipl. Arpad.

7

cont. Mon. Hung. hist. Dipl. XVIII. nr. 28. 29; Nagy, Cod. dipl. patr. VI. nr. 261. — H) Wenzel. Cod. dipl. Arpad. cont. Mon.

8

Hung. hist. Diplom. XX. nr. 405.