0505

464

Rozwój świata zwierzęcego.

przez łodyżkę tę, która dochodzić może długości kilku metrów, ale niekiedy jest też bardzo skrócona, a w pewnych formach brak jej nawet zupełnie, przebiega tak zwany przewód pokarmowy. Na łodyżce wznosi się najczęściej kielichowata torebka, zbudowana nader prawidłowo z wieńców i płytek wapiennych, która dźwiga 5, 10, 20 lub więcej ramion złożonych również z płytek wapiennych i często opatrzonych cieńszemi jeszcze wyrostkami. Torebka, zwana zwykle kielichem, zawiera najważniejsze części miękkie zwierzęcia i zamknięta jest błoną skórzastą, rozpostartą między ramionami; błona ta, w której znajduje się otwór gębowy i otwór odbytowy, odpowiada brzusznej stronie ciała.

Liljowce należą do tych gromad państwa zwierzęcego, których rozkwit najwyższy przypada na odległą przeszłość geologiczną i których nieliczne tylko grupy mają przedstawicieli w dzisiejszej naszej faunie. Z nich roz-wieruchy (Comatulidae) żyją w wodzie płytkiej blizko brzegów, inne w znaczniejszych głębiach oceanów, do 5 000 przeszło metrów', i dopiero poznane zostały przez wyprawy morskie, podejmowane w celu badań głębi morskich. Rozwieruehy ztąd są szczególnie godne uwagi, że stale przytwierdzone są tylko w^r stanie młodzieńczej poczwarki; przy dalszym rozwoju kielich oswo-badza się od łodyżki i zwierzę dorosłe pływa swobodnie.

Szczątki kopalne liljowców napotykamy w osadach najrozmaitszej natury, zarówno w piasczystych osadach wód płytkich, jak i w warstwach wytworzonych niewątpliwie w wodach głębokich; znajdują się często w znacznych ilościach razem, pojmujemy jednak łatwo, że luźne i rozproszone ogniwa łodyżek i ramion daleko są częstsze, aniżeli dobrze utrzymane kielichy. Pierwsze nagromadzone są niekiedy w masach zdumiewających. Najstarsze, skąpe jeszcze cząstki występują w pokładach kambryjskich; już w^r sylurze dolnym ukazuje się większa nieco ilość form, a w sylurze górnym i dewonie liljow^rce pod względem obfitości form dosięgają rozkwitu wyższego, aniżeli kiedykolwiek później. Już w formacji w^ręgloAvej do-strzedz się daje znaczne zmniejszenie rozmaitości form, chociaż właśnie wapień węglowy karbonu dolnego w wielu miejscach, a zwłaszcza w Ameryce północnej, zawiera liljowce wspaniale utrzymane. Z najmłodszych pokładów' paleozoicznych, z formacji permskiej, znauych jest tylko niewiele rodzajów'.

W pokładach paleozoicznych ważną rolę odgrywają liljowce z kielichem zawiłej budowy, Cladocrinoideae, ograniczone zresztą tylko do tych pokładów'; obok nich jednak licznie występują też pokwity (Pentacri-noideae), wyróżniające się prostszą budowy kielicha i wyraźniejszym podziałem piątkowym. Pewne grupy drugiego tego działu przechodzą do formacji młodszych i utrzymują łączność z teraźniejszą fauną liljowców. Przeważnie jednak liljowce młodsze należą do grupy, która rozwinęła się dopiero począwszy od trjasu i kwitnie aż do czasów obecnych; do grupy tej należą enkrynidy z trasu, których najlepiej znanym przedstawicielem jest piękny Encrinus liliiformis; w ogromnych ilościach nagromadzone ogniwa jego łodyżek („trochity") tworzą całe ławice skalne („wapień trochitowy"). Należą