0540

499

Rozwój świata zwierzęcego.

Belemnity z jury i kredy.

Muzeum geologiczne w Berlinie.

przedwieczne zarówno morza, jak i wody słodkie; już w formacji dewońskiej występują jako formy podobne do garnęli dzisiejszych, ale dopiero od trjasu ukazują się w znaczniejszej liczbie i w większej rozmaitości. Rodzina homarów i raków rzecznych jest już od trjasu reprezentowana przez formy morskie, homary istotne jednak znane są z pewnością dopiero z trzeciorzędu; w glinie trzeciorzędowej z Rupelmonde w Belgji znaleziono kleszcze homara uderzającej wielkości, zkąd wnosić można o prawdziwie olbrzymich wymiarach zwierzęcia, któremu też słusznie nadano nazwę Homarus gi-ganteus. Także raki rzeczne, jakkolwiek skąpo, znaleziono gdzieniegdzie w trzeciorzędowych osadach słodkowodnych Europy i Ameryki północnej. Rzadsze są w formacjach dawniejszych kraby; stają się częstsze dopiero od kredy, a licznie występują w najstarszych warstwach formacji trzeciorzędowej, w eocenie.

Nazwą Palaeostraca obejmują się trzy grupy skorupiaków, z których obecnie istnieje jedna tylko, mianowicie mieczogony (Xipho-sura), teraz reprezentowane przez jeden tylko rodzaj żyjący, zbrojeń (Limulus), znany rak mollucki. Wielkie te zwierzęta, zamieszkujące muliste wybrzeża Indji wschodnich i Ameryki północnej, posiadają potężny pancerz na przednim odcinku ciała, z którym łączy się nieco mniejszy pancerz piersiowy; część tylna ciała wydłużona jest w wązki kolec. Szczątki kopalne tego rodzaju napotykają się od trjasu, są jednak w ogólności rzadkie, jedynie tylko łupek litograficzny z Solenhofen zawiera znaczną liczbę okazów Limulus Walchi.

Poczwarki limulusa posiadają zewnętrzne przynajmniej podobieństwo, w rozczłonkowaniu całego ciała dwiema brózdami podłużne-mi na odcinek środkowy i dw^ra boczne, do nader licznej grupy wygasłych skorupiaków, z paleozoicznemi trylobitami, które występują już w^r kambrze dolnym, a w sylurze dolnym pod względem rozmaitości form dosięgają szczytu swego rozwoju; w formacji węglowej niewiele ich tylko istnieje rodzajów, które 'kilku rzadkich maruderów wysyłają jeszcze do pokładów permskich. Liczba znanych dotąd gatunków wynosić może około 2 000. Wybitną cechą trylobitów, od której poszła ich nazwa, jest podział troisty ich ciała; pancerz przedni i ogonowy, zarówno jak i kadłub, złożony z rozmaitej liczby ruchliwych odcinków, rozdzielone są dwiema brózdami podłużnemi na trzy odcinki. Znajomość wszystkich ich części ciała, znajdujących się na stronie dolnej pancerza grzbietniego, przed ewszy-stkiem zatem nóg, zawdzięczamy szczęśliwym i starannie spreparowanym