Magazyn6

7701

169

ANDY — ANGOLA

darczo stanowiąc krainę przyszłości. Eksploatacja ich wzrasta w miarę udostępniania komunikacyjnego. Istnieje już szereg szos automobilowych i linij kolejowych, śmiało wspinających się na wysokie przełęcze. Najwyższą z nich (4769 m) budowali polscy inżynierowie Władysław F o 1 k i e r-sk i i Ernest Mai inowski, na przestrzeni Lima—Oroya. Obecnie 2 linje kol. przecinają A. ze wsch. na zach.: boliwijsko-chilijska (La Paz — Antofagasta), oraz argentyńsko-chilijska (Buenos Aires — Val-paraiso). A. wznoszą się na obszarze następujących republik idąc od płn.: Wenezuela, Kolumbja, Ekwador, Peru, Boliwja i Chile. Z podróżników Polaków po A. wyróżnił się Ignacy D o in e j k o, który przyczynił się do zbadania geologicznego pustyni Atacamy. Na cześć badacza polskiego nazwano jego nazwiskiem góry, oraz miasto wpobliżu wielkiego portu Antofagasta. Drugim polskim podróżnikiem był J. Stole-111 a n n, zasłużony badacz fauny peruwiańskiej. Obecnie w ruchu emigracyjnym Polski kraje A. nie odgrywają żadnej roli, niemniej są odpowiednim terenem dla naszego wychodztwa.

Literatura: Comayi The Bolinian Andre, London 1901. — Her tog: Vom Urwald tu den GleUchem der KordiUeren. Stuttgart 1923. — Morfin* Landeebmde von Chile. Hamburg 1923. — Rei & * Slildefc Reisen in Sildamerika. Lipsk 1929.

Leszcz.

Anekumena.

Pojęcie wprowadzone do antropogeo-giafji przez Fryderyka RatzeTa (1844 — — 1904), który wyróżnił na powierzchni ziemi obszary stale i trwale zamieszkałe (ekumena), obszary zamieszkałe okresowo (subekumena) i obszary niezamieszkałe (anekumena). W miarę rozwoju środków technicznych i zależnie od ewentualnego występowania płodów kopalnych anekumena kurczy się. Ruch okrętowy na oceanach nadał im charakter subekumeny; to samo powiedzieć należy o uruchamianiu kopalń np. na Szpicbergach. N ierzadko względy naukowe (stacje badawcze w Arktydzie i Antarktydzie lub w azjatyckich obszarach wysokogórskich) skłaniają — do okresowego bodaj zamieszkiwania okolic anekumenicznych. Według poglądów H, Wagnera obszar czystej anekumeny nie przekracza na globie 40 milj. km⁵ (przy powierzchni ziemi 494 milj. km^s).

Orm.

Angola.

Portugalska kolonja w zach. Afryce, leżąca między 6° a 18⁰ szer. geogr. płd. oraz 12° a 24® dług. geogr. wsch., o pow. 1 256 tys. km^a, 4183 tys. mieszk. Odkrywcą jej jest Portugalczyk Diego Cao (1485/8). W XVII w. należała do Holandji, poza tern stale była portugalską. Rozpada się na geograficzne krainy: półn. obszar dorzecza Konga z puszczą podzwrotnikową i dusznym, wilgotnym, niezdrowym klimatem (ku wsch. ta kraina staje się suchszą), wąski (150 km) pas przybrzeżny zamknięty od wsch. progiem wyżyny Szella, z suchym, gorącym klimatem, cz. płd. suchą stepową z lasami galerjowemi, oraz centralną wyżynę zbudowaną z gnejsów i granitów z chłodniejszym klimatem, dogodnym dla Europejczyków. Wyżyna (Benguella) wzniesiona ponad 2 000 m (najw. szczyt Mocco 2 620) ma klimat umiarkowany, temperatura 13® do 28" C, opady 1 000 m/m. Administracyjnie A. rozpada się na prowincje: Kabinda (eks-klawa), Kongo, Zaire, Loanda, Cuanza, Lunda, Malange, Mexico, Benguella, Bihe, Luchazes, Mossamedes, Huilla i Cubango. A. odwadniają liczne rzeki, dopływy Konga, Zambezi, bądź uchodzące wprost do Atlantyku. Krainom geogr. odpowiadają strefy roślinności od pustyń przez stepy, sawanny, las galerjowy do dżungli podzwrotnikowej. Grubszy zwierz już wyginął, pospolite są małpy, antylopy, bawoły, kozy, gady i płazy. Jest około 800 gatunków ptaków. Ludność A. stanowią tubylcze plemiona murzyńskie (Bantu, Corigo, Luanda, Guanquel), trudniące się prymitywną uprą wą roli i chowem bydła, oraz nieliczni Europejczycy 40000 (w tern 20 Polaków), przeważnie narodowości portugalskiej. Rolnictwo, jak i chów bydła, mimo dobrych warunków rozwoju stoją nisko. Rozmaitość uprawb. duża. — Najważniejsze: kawa, palma oliwna, trzcina cukrowa, kauczuk, ma-njok, bawełna i kukurydza. Na bogactwa naturalne kraju składają się: djamenty (w r. 1929 zbiór 311 tys. karatów), węgiel, miedź, żelazo, nafta, malachit i grafit. Przemysł