Magazyn6
1701

209

AUSTRJA

stąpiła jednak od zamiaru jego realizacji, zanim jeszcze trybunał haski, do którego sprawę odesłała Rada Ligi Narodów, uznał większością głosów jego niezgodność z zobowiązaniami traktatowemi Austrji. Jej stosunki z Niemcami pozostały mimo to bardzo przyjazne, aż do chwili, gdy z początkiem r. 1933 władzę w Rzeszy objął Hitler. Zarówno skrajność ruchu narcdowo-socjalistycznego, obca usposobieniu ogółu ludności austrjackiej, jak zwłaszcza próby rozszerzenia tego ruchu na Austrję i narzucenia jej w ten sposób „Ansrhlussu", zniechęciły nawet wielu dotychczasowych zwolenników przyłączenia do Niemiec. Gdy zaś rząd austrjacki ostro zareagował przeciwko propagandzie wywrotowej, kierowanej z Rzeszy, a nie cofającej się nawet przed aktami terorystycznemi, doszło do konfliktu między oboma państwami, zaostrzającego się szybko i stanowiącego poważne zag o-żenie pokoju europejskiego. Zwalczany również przez socjalistów kanclerz austrjacki dr. Dollfuss stłumił w lutym r. 1934, nie bez krwawych walk ulicznych w Wiedniu, próbę zamachu lewicowego. Ale już w lipcu tegoż roku padł zamordowany przez tero-rystów hitlerowskich, którzy zdołali nawet wzniecić wojnę domową w niektórych częściach Austrji. Rząd, na którego czele stanął teraz dr. v. Schuschnigg, wyszedł z tej próby zwycięsko, ale tern bardziej musiał odtąd szukać oparcia o Włochy, których mobilizacja na granicy tyrolskiej powstrzymała Rzeszę od wyzyskania zaburzeń lipcowych. Stąd też zaangażowanie się sił włoskich w Abisynji osłabiło znowu stanowisko Austrji, która mimo to i mimo podkreślania swego charakteru niemieckiego pod względem kulturalnym, broni w daLzym ciągu swej niezależności politycznej od trzeciej Rzeszy.

2. Ewolucja ustrojowa. Wśród niezwykłych trudności swej sytuacji międzynarodowej Austrja zdołała przeprowadzić w ostatnich latach bardzo charakterystyczną reformę ustrojową, która całkowicie przekształciła państwo stworzone po przewrocie 1918 r. Ogłoszona wówczas republika przybrała formę państwa związkowego, złożonego z dziewięciu krajów związkowych, z których jednym został sam Wiedeń. Wzorując się pod tym względem na sąsiedniej Szwajcarji, konstytucja austrjacka z 1. X. 1920 r. oparła się też wogóle na wzorach demokratycznych, dając parlamentowi stanowczą przewagę w życiu politycz-nem. Parlament ten był złożony z dwóch izb: wyższa, nazwana Radą Związkową (Bundesrat), składała się z 50 członków wybieranych przez sejmy poszczególnych krajów związkowych; niższa czyli Rada Narodowa (Nationalrat) liczyła 165 posłów wybieranych według pięcioprzymiotnikowe-go prawa głosowania. Obie łączyły Się w t. zw. Zgromadzenie związkowe (Bundes-versammlung) celem wyboru prezydenta, podczas gdy rząd z kanclerzem na czele był wybierany przez Radę Narodową. Parlament ten stał się niebawem widownią walk partyjnych, których napięcie przypominało konflikty w dawnym parlamencie Austrji cesarskiej. Zabrakło oczywiście sporów narodowościowych, ale tern wyraźniej stanęły naprzeciwko siebie dwa stronnictwa: socjalistyczne i chrzęścijańsko-spo-łeczne, przy zmiennem stanowisku innych pomniejszych ugrupowań o charakterze nacjonalistycznym lub agrarnym. Zrazu stanowczą przewagę mieli socjaliści z pierwszym kanclerzem Rennerem na czele, tem hardzi 1] że szybka dewaluacja korony pogrążyła w nędzy burżuazję i cały wogóle stan średni. Nie znajdując jednak wyjścia z rozpaczliwej sytuacji finansowej, socjaliści musieli ustąpić przed niepospolitą indywidualnością ks. Seipla i przed lego sukcesami na terenie międzynarodowym, tak że kierowane przez niego tak umiejętnie stronnictwo chrzęścijańsko-społeczne wzięło górę w całej Austrji z jedynym wyjątkiem samego Wiednia. Większość, jaką rozporządzało nowe stronnictwo rządowe, była jednak znikomą, nieraz nawet ograniczoną do jednego głosu, tak że o najważniejszych uchwałach parlamentu rozstrzygał przypadek. W całym zaś kraju panowało stałe naprężenie między organizacjami bojowemi prawicy (Heimwehr) i lewicy republikańskiej (Schutzbund), wobec których rząd był właściwie bezsilny. Autorytet osobisty kanclerza uśmierzył zaburzenia wiedeńskie 1927 r., ale i on sam padł również ofiarą zamachu, który podkopał jego zdrowie. — To też coraz bardziej uświadamiano sobie konieczność reformy, idącej w kierunku wzmocnienia autorytetu głowy państwa i władzy wykonawczej. Już rewizja konstytucji, dokonana 7. XII. 1929 r., a uzupełniona ustawą o wyborze prezydenta z dn.

Encykiopedja nauk politycznych 14