Magazyn6
4801

240

BAŁTYCKA KWESTJA — BANAT

uważyć brak tarć polsko-niemieckich oraz zbliżenie się Polski do państw skandynawskich, czego dowodem były ostatnie wybory do Rady L. N. Najwyraźniejszym zgrzytem we współżyciu państw bałtyckich w chwili obecnej jest brak jakichkolwiek stosunków między Polską i Litwą. Litwa nie wyrzekła się swych pretensyj do Wilna, nie uznając status quo i działając niejednokrotnie na szkodę państwa polskiego.

Literatura: G. W. Porałem Bałtijskij Wopros. Petersburg 1893.

—    Makowski J.: Współczesne formy bezpieczeństwa zbiorowego. Warszawa 1935. —- Schaefer D.i Die Deutsche Hanse. Bielefeid 1903.— Sobieski W.: Walka o Pomorze, Poznań 1928.

—    Szelągotcski A.: Walka o Bałtyk. Lwów 1904. — lągotcski A.: Z dziejów współzawodnictwa Anglji i Niemiec, Rosji i Polski, Lwów 1910,

Władysław Tomkiewicz.

Bambrowie.

Nazwa ludności pochodzenia niemieckiego, przybyłej w połowie XVII i początkach

XVIII    w. z m. Bambergu i okolic i zamieszkującej pod Poznaniem wsie: Winiary, Wildę, Dębicę, Rataje, Zegrze, a częściowo także Jeżyce i Górczynę. Niekiedy zwą ich także Durlakami od m. Durlach. W ciągu

XIX    w. zasymilowali się całkowicie, zachowali jednak częściowo charakterystyczne stroje.

Literatura: Kolberg: Poznańskie, /. 1875.

Kob.

Banat.

i. Położenie geograficzne. 2. Dzieje Banatu do końca Wielkiej Wojny. 3. Spór rumuńsko-serbski. 4 Ustalenie granic.

1. Położenie geograficzne. Rum. Banatul, węg. Bansag, nazwa pochodząca od dawnych władców tego kraju — banów. B. leży między Dunajem, Cisą, Maroszem i Alpami Transylwańskiemu Część zachodnia nizinna i urodzajna należy do zapadliska węgierskiego, wschodnią górzystą i lesistą stanowią góry Banackie, do 1440 m wysokie, zbudowane z wapieni, gnejsów, łupków krystalicznych z żyłami skał wulkanicznych, bogate w rudy żelazne i węgiel. Przed wojną światową B. należał do Węgier, dzieląc się na komitaty: Torontal, Temes i Krasso-Szóreny. Po traktacie pokojowym w Tria-non (1920) zach., mniejsza część B., licząca 9 776 km^! z 582 552 mieszk. (42% Serbów, Słoweńców i Chorwatów, 17% Węgrów, 23% Niemców, 12% Rumunów i 6% in. narodowości) przypadła Jugo-sławji i przy nowym podziale administracyjnym w 1929 weszła w skład bano-viny Dunavskiej. — Wschodnią część B., (t8 393 km₂ z 966982 mieszk. w czem 54% Rumunów, 20 '/o Niemców i 8 % Węgrów, 18% Żydów, Bułgarów i inn.), otrzymała Rumunja. Są to dzisiejsze powiaty: Cara$-Severin i Timis-Torontal, posiadające w 1931 r. 932675 mieszk. Nizinny B. produkuje pszenicę, kukurydzę, tytoń, winorośl, ryż; przemysł jedwabni-czy. Górzysty B. — przemysł żelazny.

Kob.

2.    Dzieje Banatu do końca Wielkiej Wojny. Przed XIX w. trrytorjum zwane B. dzieliło losy innych pogranicznych obszarów dawnego państwa węgierskiego. Turcy ustąpili stąd w 1718 r. (pok. Pożarewacki), poczem rząd wiedeński zorganizował na obszarze B. t. zw. Ciso-Mureszskie pogranicze wojskowe, złączone z Węgrami w 1750—79, z wyjątkiem skrawka nad Dunajem, zw. Temeszsko-Bańskiem pograniczem, zniesionem aż w XIX w. W 1849 ^r-po klęsce rewolucji węg., przeciw której walczyli licznie osiedli w B. Serbowie, rząd wiedeński złączył kraj od spływu Drawy z Dunajem po granicę Siedmiogrodu w osobną prowincję p. n. Serbska Wojwo-dina i Temeszski Banat, z gł, m. Temesz-warem (rum. Timięoara). Prowincja ta została ponownie złączona z Węgrami w 1860 i podzielona na komitaty: Torontal, Temes i Krassó-Sóreny. Serbowie i Rumuni zamieszkali w B. kontynuowali swój ruch polityczny i osiągnęli wkońcu zerwanie związku z Węgrami.

3.    Spór rumuńsko-serbski. Do 1923 toczył się spór o B. między Rumunją a Serbją, wzgl. Jugosławją. Do posiadania całego B., jako jednostki geograficznej (między Dunajem na płd., Cisą na zach., Mureszem na płn., a dawną granicą węgiersko-rumuńską na wsch.) wysuwali na wypadek rozkładu Węgier pretensje Rumuni; do znacznej zaś części, z wyjątkiem wschodnich okręgów z większością rumuńską, aspirowali i Serbowie, uważający B. za część serbskiej Wojwodiny. Spór o B ujawnił się w czasie wojny światowej, gdy państwa Koalicji zabiegały o pomoc Rumunji. Rumuni żądali całego B. po ujście Cisy do Dunaju, na co zrazu nie zgadzały się Rosja i Francja, gdyż w takim wypadku granica