Magazyn6
6701

359

BANKI

ma oszczędzającej klienteli muszą też być brane pod uwagę: postępując wbrew nim, banki ryzykują odsunięcie się od nich tej klienteli. Nie potrzeLa dodawać, że poszczególny bank, wzięty oddzielnie, ma jeszcze bez porównania bardziej ograniczoną możność działania w tej dziedzinie.

3. Stopa procentowa banków. Koszt kredytu, t. j. wysokość stopy procentowej zależy tylko częściowo od uznania banków, nawet rozważanych jako całość. Stopa procentowa w dłuższych okresach kształtuje się według t. zw. naturalnego procentu; w krótszych — zależnie od podaży i popytu jednostek siły nabywczej. Na procent naturalny banki nie mają żadnego wpływu i rola ich może polegać tylko na tern, żeby określić prawidłowo istniejące tendencje; mają one natomiast do pewnego stopnia wpływ na podaż jednostek siły nabywczej, ale i ta możność podlega ograniczeniom. Jednym z najskuteczniejszych sposobów regulowania tej podaży jest właśnie stopa procentowa, przedewszystkiem w polityce dyskontowej banków emisyjnych, następnie zaś wogóle w działalności kredytowej banków. Zasadnicza tendencja procentu jest wynikiem głębszych stosunków ekonomicznych, doraźne wahania — skutkiem pieniężnego charakteru czynności bankowych. Im szybciej i lepiej określą banki naturalne tendencje i do nich się przystosują, tern mniejsze będą wahania. Utrzymywanie procentu poniżej naturalnego poziomu prowadzi do zakłócenia równowagi pomiędzy angażowaniem dyspozycji kapitału, a ilością, która może być dostarczana, a więc do zaostrzenia przesilenia; utrzymywanie go powyżej — stwarza lub przedłuża niepotrzebnie depresję, albo też rujnuje warsztaty.

Zdolność banków udzielania kredytu, powiększona, dzięki narastaniu wkładów w okresie depresji, zwraca się przy pierwszych oznakach ożywienia konjunkturalnego, przedewszystkiem _w kierunku operacyj handlowych. Ponieważ jest to okres najniższej stopy procentowej, operacje, dokonane na kredyt, przyrzekają wielkie zyski, kupcy, starając się je rozszerzyć, dają coraz większe zamówienia przemysłowi, co powoduje ożywienie w tej dziedzinie. Wzmożenie produkcji wywołuje zapotrzebowanie na kredyty ze strony przemysłowców i jest przez te kredyty umożliwione. W okresie wysokiej konjunktury zwyżka stopy dotyka przedewszystkiem handel, podczas gdy przemysł znajduje czasową kompensatę w wysokich cenach; _z chwilą przesilenia natomiast, przemysł jest szczególnie dotknięty zarówno przez restrykcje kredytowe, jak i przez ciężar obsługi zaciągniętych przy dobrej konjunkturze zobowiązań, podczas gdy handel ma większą łatwość wycofania się z obrotów, które przestały się opłacać.

Zarówno ożywienie jak i perjodyczna depresja są mniej odczuwane przez rolnictwo, mniej zależne od wahań konjunkturalnych, a bardziej związane z długofalowemi fluktuacjami, na które banki żadnego bezpośredniego wpływu nie mają. Również przemijające zmiany stopy mają mniejsze znaczenie dla rolnictwa, natomiast długotrwałe podniesienie stopy może zadłużone warsztaty rolne zrujnować. Dla handlu ważną jest względna stałość stopy, jako jednego z podstawowych elementów kalkulacji, dla rolnictwa bezwzględna jej wysokość; przemysł jest w sytuacji pośredniej.

Dla innych jeszcze powodów rolnictwo jest słabiej związane z bankowością, niż tamte dwie dziedziny. O tyle mniejsze zagęszczenie ludności powoduje, że korzystanie z usług banków w dziedzinie obiegu pieniężnego jest niepraktyczne. Długość obrotu rolniczego, zależność od warunków klimatycznych, wykluczają zastosowanie szeregu form kredytu bankowego; zdolność kredytowa drobnego rolnika jest trudna do ustalenia dla banku. Tworzenie specjalnych ir.stytucyj, opartych mniej lub więcej na zasadach spółdzielczości, tylko w części temu zaradzić może i doświadczenie wskazuje, że dla rozwinięcia szerszej działalności korzystać one muszą w jakiejś formie z subsydjów państwowych. Formą natomiast zupełnie odpowiadającą naturalnym potrzebom i możliwościom produkcji rolnej jest kredyt hipoteczny. Rozwój jego zależy od narastania specjalnych oszczęd ności, oszczędności właściwych, szukających przedewszystkiem pewności, a nie wysokiego oprocentowania. Przewadze u nas w okresie przedwojennym tej kategorji oszczędności należy przypisać powodzenie, którem cieszyły się listy zastawne towarzystw kredytowych i banków hipotecznych.

Zgodnie z tern, co zostało powiedziane powyżej, zarówno rozwój bankowości, jak i wahania stopy procentowej są najsłabsze w krajach rolniczych, a największe