Magazyn6
1901

411

BENEDYKT XV — BENES EDWARD

skreślenia wzajemnych odszkodowań i re-paracyj (z wyjątkiem Belgji) i do wprowadzenia do polityki międzynarodowej kry-terjów sprawiedliwości chrześcijańskiej. Na tych zasadach oparł się apel papieża w sprawie pokoju (3 sierpnia 1917 r.). Obok zaś działalności dyplomatycznej rozwijał Watykan w czasie wielkiej wojny wszechstronną działalność filantropijną (wspierał m. in. polski komitet w Vevey). Nic dziwnego, że po wojnie liczba przedstawicieli dyplomatycznych przy Stolicy św. wzrosła z 14-tu na 22-ch. Między innemi także i Francja nawiązała znowu stosunki ze Stolicą Apostolską. Tylko konfliktu z Włochami nie zdołał już uregulować ten — jak go nazywano — „najbardziej włoski z papieży¹*.

Literatura: Amattd (d'J: Benoit XV et le eonflit earopień Faryi 1916. — Floebt La politiąue de B. XV. Paryi 1926. — Goyau: Papautć et chretienti sous B. XV. Paryi.

BeneS Edward.

Benesz, prezydent republ. Czechosłowackiej, urodzony w Kozlanach w Czechach w 1884 r. z rodziny włościańskiej zdawna osiadłej na roli. Podczas studjów na uniwersytecie w Pradze był uczniem Masaryka; odtąd datuje się ścisły stosunek i współpraca między tymi dwoma budowniczymi państwowości czechosłowackiej. W 1905 r. wyjeżdża B. do Paryża na dalsze studja w Sorbonie, zarabia na życie jako korespondent czeskich dzienników „Pravo Lidu“ i „Volna Myslenka¹¹. W 1908 r. otrzymał na uniwersytecie w Dijon dyplom doktora praw po napisaniu tezy: „Zagadnienie austrjackie i sprawa czeska", wysuwając w niej jeszcze tylko postulat autonomji w ramach monarchji austro-węgierskiej. W 1909 ^r- wraca do Pragi, gdzie zdaje doktorat filozofji, a w r. 1912 otrzymuje katedrę ekonomji w Akademji Handlowej, poczem zostaje docentem na uniwersytecie praskim, na wydziale filozoficznym. Prócz działalności naukowej coraz żywiej zajmuje się polityką. Pisze książkę o kwestji narodowościowej, w której podkreśla wpływ na jej rozwój wielkiej rewolucji francuskiej. Wstępuje do partji progresywnej, której przywódcą był Masaryk. Z chwilą wybuchu wojny światowej, przewidując możliwości uzyskania niepodległości przez czynną pomoc okazaną przeciwnikom monarchji austrjacko-węgierskiej, tworzy z Masarykiem tajną organizację rewolucyjną w celu wywołania powstania. Masaryk wyjeżdża do Szwajcarji, dokąd B. z początku tylko dojeżdża, ale śledzony przez policję austrjacką musi i on uciekać zagranicę. Dn. 1 września 1915 r. dostaje się do Genewy, skąd przenosi się na stałe do Paryża. gdzie z Masarykiem i Stefanikiem pracują nad zgrupowaniem zwolenników swego programu z pośród rodaków rozproszonych po całym świecie. W taj nem porozumieniu z działaczami politycznymi w kraju tworzą Radę Narodową Czechosłowacką z siedzibą w Paryżu. Wskutek ciągłych podróży agitacyjnych Masaryka i Stefanika spada na B. cały ciężar pracy organizacyjnej, stosunków z politykami francuskimi i dyplomacją sprzymierzonych, a wreszcie tworzenie przy czynnej pomocy władz wojskowych En tenty, wojska czechosłowackiego, rekrutowanego przeważnie z jeńców wojennych w Rosji i we Włoszech, pod hasłem proklamowanem w broszurze, napisanej przez Benesza pod tytułem: „Zniszczyć należy Austro-Węgry".

Gdy 18 października r. 1918 została proklamowana niepodległość Czechosłowacji przez Radę Narodową (w porozumieniu z przybyłymi do Genewy delegatami z kraju) i stworzony rząd tymczasowy, B. został ministrem spraw zagranicznych, którym był bez przerwy do 18. XII. 1935 r., daty wyboru swego na prezydenta republiki. Na konferencji pokojowej w Paryżu Benesz był delegatem swego rządu i jako taki podpisał traktaty pokojowe w Wersalu, Saint-Germain i Trianon. Przez te akta międzynarodowe została uznaną niepodległość Czechosłowacji, określone jej granice i rozstrzygnięte sprawy związane z likwidacją monarchji austro-węgierskiej. Ten pełny triumf aspiracyj narodowych dał B. nie-tylko bezsporny autorytet we własnej ojczyźnie, ale i wyjątkowe uznanie na arenie międzynarodowej, którego wyrazem była rola odgrywana przez niego w licznych od wojny konferencjach od Spa do Locarno i w Lidze Narodów. W 1923 r. Czechosłowacja została wybraną do Rady Ligi Narodów, a B. jako jej przedstawiciel w Radzie, a następnie jako przewodniczący Komisji bezpieczeństwa przy L. N. staje się jednym z najbardziej czynnych działaczy tego międzynarodowego parlamentu, do czego przyczyniło się stworzenie przez B.,