Magazyn6R001

516

GRESHAMA PRAWO — GREY EDWARD LORD

w sprawach operacyj pożyczkowych, a który doradził reformę monetarną królowej Elżbiecie, wyjaśniając, w jaki sposób pod-szacowanie, dokonane przez Henryka VIII, wypędziło złoto z kraju. Sformułowanie prawa Gresharna, znajdujemy w proklamacji królewskiej z roku 1560, odnoszącej się do pozbawienia siły [Pątniczej podsza-cowanego pieniądza, jednakże w pismach samego Gresharna nie znajdujemy sformułowania tego prawa. Do przyjęcia tej nazwy w literaturze ekonomicznej przyczynił się H. D. Mac Leod, który taką nazwę temu prawu dał w swych „Elements of Poli-tical Economy", wydanych w roku 1858. Najlepsze jednak sformułowanie tego prawa znajdujemy w anonimowej pracy angielskiej z końca wieku siedemnastego.

Toczyła się ożywiona dyskusja zarówno w literaturze zagranicznej, jak i polskiej na temat słuszności nazwy tego prawa (odnośnie co do literatury polskiej patrz: Wstęp do „Mikołaja Kopernika Rozprawy o monecie i inne pisma ekonomioz,ne...“ w opracowaniu Jana Dmochowskiego, wydanie Bibljoteki Wyższej Szkoły Handlowej. Warszawa 1923 r., Franciszek Bujak: „Traktat Kopernika o monecie", r. 1923, Aleksander Zawadzki: „Gresham nie sformułował prawa, które imieniem jego nazwano". „Ekonomista", tom I, 1929 r., str. 43—55)- Fr. Bujak proponował dać temu prawu nazwę: „Prawa złego pieniądza". Wydaje się, że jednak zmiana nazwy, wobec nieistotności samego sporu, nie ma najmniej szego znaczenia.

Prawo Gresharna można ogólniej ująć w taki sposób, aby było ono prawdziwe w odniesieniu do każdego systemu pieniężnego: gdy władza monetarna nadaje na drodze prawnej tę samą nominalną wartość dwóm albo większej ilości środków' płatniczych i gdy wartość rynkowa pewnych znał-ków płatniczych jest wyższa od innych, czy to na skutek wyższej od oficjalnie ocenionej wartości materjalu, czy też jakichkolwiek korzyści bezpośrednich lub też pośrednich, to te znaki płatnicze będą znikały z obiegu, w miarę zaś możności wszystkie zapłaty będą dokonywane w pieniądzu

0    niższej wartości rynkowej. Tak sformułowane prawo Gresharna odnosi się zarówno do systemów czystokruszcowych (jedno-, dwu-, czy też wielokruszcowego), jak

1    do systemu kruszcowo-banknotowego, gdy l>anknoty (najczęściej na skutek zawiesze

nia wymienialności na złoto lub dewizy) wykazują disagio w stosunku do monet bitych z kruszcu walutowego, a czasami nawet niewalutowego, a wreszcie w pewnych wypadkach i do systemów papierowych, w których obiega kilka rodzajów pieniędzy. Cały szereg przykładów w historji monetarnej ilustruje wypadek drugi: zniknięcie monet złotych w Anglji w okresie znanym ogólnie pod nazwą „Restriction Period" (okres zawieszenia wymienialności not w Anglji w latach 1797—1816), okres Wielkiej Wojny Europejskiej, gdy nietylko monety, bite z kruszcu walutowego, lecz również monety zdawkowe zniknęły z obiegu. Mamy także przykłady funkcjonowania prawa Gresharna i w wypadku trzecim: np. w Polsce w roku 1925 banknoty Banku Polskiego wykazywały agio w stosunku do biletów zdawkowych dzięki wymienialności na dewizy po kursie parytetowym, po zawieszeniu zaś wymienialności srebrne monety zdawkowe zaczęły znikać z obiegu, gdy spadek kursu złotego podniósł cenę rynkową kruszcu prawie do poziomu ceny nominalnej. Okres wojny, w czasie której w pewnych państwach lub krajach systemy monetarne uległy całkowitemu rozstrojowi, dostarcza szereg innych interesujących przykładów działania mechanizmu prawa Gresharna, rozumianego w sensie najbardziej Szerokim.    Józef Świdrowski.

Grey Edward Lord.

Urodzony w 1863 r. w wiejskiej siedzibie rodowej na północy Anglji, w prowincji Northumberland, G. pochodził ze starej rodziny ziemiańskiej, w której tradycja służby publicznej zdawna kojarzyła się z przynależnością do obozu liberalnego jeszcze ód czasów jego historycznych protoplastów, arystokratów-whigów XVIII wieku.

G. rozpoczął karjerę polityczną jako sekretarz osobisty Evelyna Baringa (później ■ szego lorda Cromera, wielkorządcy Egiptu) i jako liberalny poseł do Izby Gmin od r. 1885. Poświęcając się od początku ze szcze-gólnem zainteresowaniem zagadnieniom polityki zagranicznej, został w r. 1892 powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych przez liberała lorda Rosebery i od niego przejął zasadę ciągłości działania i jednolitości frontu mocarstwowego w sprawach zagranicznych, odmienną od dawnego, abstrak-