Magazyn6
1001

802

CZEKOWE PRAWO

data wystawienia. Przy czeku przekazanym z jednego miejsca na inne, w którem obowiązuje kalendarz odmienny, przelicza się dzień wystawienia na dzień, odpowiadający kalendarzowi miejsca płatności. Równoznaczne z przedstawieniem czeku do zapłaty jest przedstawienie w izbie rozrachunkowej.

7. Zaplata czeku. Zapłaty powinien dokonać trasat lub też ta izba rozrachunkowa, w której trasat ma rachunek. W tej sprawie ustawa polska art. 31 stanowi, iż przedstawienie czeku w izbie rozrachunkowej (rozporządzenie ministerjalne ma wskazać, jakie instytucje są izbami rozrachunkowemi — dotąd funkcje izb pełni u nas Bank Polski) jest równoznaczne z przedstawieniem czeku do zapłaty. Zapłata dokonywa się po wręczeniu czeku, płacący ma prawo żądać pozostawienia czeku w jego rękach oraz pokwitowania z odbioru (we Francji należy obowiązkowo sporządzić pokwitowanie datowane; kto płaci czek bez żądania pokwitowania, podlega karze grzywny w ilości 50 fran.). Częściowa zapłata czeku mało jest przyjęta w życiu handlowem; jednakowoż ustawa polska, art. 34 ust. 2, wyraźnie stanowi, że posiadacz nie może odmówić przyjęcia zapłaty częściowej. Trasat w razie zapłaty częściowej ma prawo żgdać zaznaczenia tego na czeku i osobnego pokwitowania.

Ustawa czekowa (art. 35) zawiera przepis analogiczny z prawem wekslowem (art. 40 poi. pr. wek.) co do obowiązku trasata sprawdzania kolejności indosów przy zapłacie, bez potrzeby badania prawdziwości podpisów indosantów.

O odwołaniu czeku ustawa polska art. 32 stanowi, iż będzie ono miało skutek tylko po upływie terminu do przedstawienia, a przy czekach imiennych i na zlecenie (a więc nie przy czekach na okaziciela), które zostały przesłane bezpośrednio trasatowi, gdy odwołanie dokonane zostało przed doręczeniem czeku odbiorcy zapłaty. Z chwilą ważnego odwołania czeku trasat nie ma ani prawa, ani obcw iązku dokonania zapłaty czeku. Jednakowoż ani na prawo, ani na obowiązek zapłaty nie wpływa upływ okresu do przedstawienia czeku, którego nie odwołano, jeśli umowa między wystawcą a trasatem nie stanowi inaczej; chodzi tu o przymuszenie posiadacza czeku do szybkiego terminowego zrealizowania czeku pod rygorem odwołania.

Śmierć wystawcy ani utrata przez wystawcę po wystawieniu czeku zdolności d« działań prawnych nie naruszają ważności czeku.

W razie upadłości wystawcy, o ile trasat się o niej dowiedział, powinien odmówić zapłaty (art. 58 ustawy polskiej). Jest to skutek zasady, iż z chwilą ogłoszenia upadłości wszelkie wypłaty z majątku upadłego, dokonane przez niego samego lub przez osobę jego fundusze posiadającą, są zabronione.

W związku z zapłatą czeku należy omówić czeki na zarachowanie. Wyżej wskazano, iż ustawie polskiej (art. 39) znane są czeki „rozrachunkowe" (instytucja ta znana jest również ustawom: Niemiec, § x, Austrji, § 22, Belgji, art. 11, Argentyny, Węgier, Turcji, Łotwy oraz art. 20 postanowień haskich z r. 1912). Przez taki czek (Scheck nur zur Verrechnung, cheąue de virement), zawierający klauzulę „przelać na rachunek" lub inną równoznaczną, może posiadacz zabronić zapłaty czeku gotówką. Skutkiem takiego zastrzeżenia trasat może zlikwidować czek jedynie w drodze rozrachunku książkowego z sobą samym lub z mającym u niego rachunek, lub też z członkiem izby rozrachunkowej w miejscu płatności. Przeprowadzenie rozrachunku książkowego znaczy tyle, co zapłata. Przekroczenie zakazu, który nie może być cofnięty, sprowadza odpowiedzialność trasata za szkody. Tego rodzaju czek jest prawdziwym czekiem kompensacyjnym i jest najbezpieczniejszy, daje bowiem maximum pewności przeciwko zagubieniu lub kradzieży czeku, ponieważ przy jego przedstawieniu nie zachodzi zapłata. Prócz tego dzięki takim czekom zaoszczędza się gotówkę, co jest głównym celem gospodarczym czeku.

Tu godzi się zauważyć, iż według ustawy franc. z 28 sierpnia 1924 r. weksel może być zapłacony czekiem; wręczenie czeku wza mian zapłaty wekslu nie sprowadza jednak odnowienia.

W rezerwatach Konwencji genewskiej z r. 1931 powiedziano, iż ustawy narodowe państw, które zawarły Konwencję, mogą dopuścić bądź czeki zakreślone, bądź na zarachowanie, bądź obydwa rodzaje. Jednak czeki zakreślone, płatne w kraju, nieuznającym zakreślenia czeków, a dopuszczającym tylko czeki na zarachowanie, będą traktowane jako czeki na zarachowanie i vice-versa.

fe