Magazyn6
0201

794

CZEKOWE PRAWO

ki czekom wypłaty dokonywują się bez uruchomienia gotowizny. Niezmiernie ważną właściwością czeku jest to, że zapobiega on inflacji pieniądza. Wierzytelności i długi kompensują się w rozwiniętych finansowo państwach za pomocą wymiany czeków w t. zw. izbach rozrachunkowych (clearing houses). Sumy składane do banków na rachunek czekowy, tworzą poważne kapitały; dzięki operacjom banków i izb rozrachunkowych, wskutek których znaczna ilość czeków nie zostaje wypłacana gotowizną, lecz z rachunku jednego klienta przenosi się na rachunek drugiego, — wielkie kapitały mogą być puszczane w obrót, a tylko nieznaczna część gotowizny ulega wycofaniu.

W Europie prawo czekowe wprowadzone zostało: we Francji w 1865 r. (odtąd ustawa z tego roku poddana została wielu zmianom), w Austrji w 1906 r., w Niemczech w 1908 r., w Belgji w 1873 ^r• * ^l9^l9 ^r-» w Hiszpanji w 1885 r., w Rumunji w [887 r„ w Szwecji w 1898 r., w Szwaj-carji w 1881 r. Prawo wekslowe angielskie z 1882 r. rozciąga się również na czek.

Polskie prawo czekowe opiera się na ustawie z 28 kwietnia 1936 r. (Dz. U. R. P. Nr. 37, poz. 283), która zastąpiła rozporz. z 14 listopada 1924 r. i wydana została na skutek przystąpienia Polski do Konwencji genewskiej z 1931 r. „Postanowienia" haskie, z 1912 r., złożone z 34 artykułów', posłużyły za podstawę ustawy czekowej jednostajnej, wypracowanej na konferencji międzynarodowej w materji prawa czekowego w Genewie w lutym i marcu 1931 r., a stanowiącej załącznik I-y do Konwencji, podpisanej w dn. 19 marca 1931 r. również przez Polskę.

Polskie prawo czekowe nie daje określenia czeku; ani na konferencji haskiej z 1912 r., ani genewskiej z 1931 r., nie uważano za możliwe określać czeku. Jednakowoż z przepisów polskiego prawa da się wyprowadzić, iż czekiem jest: wystawione w formie ustawą przepisanej i skierowane do trasata, będącego bankierem, polecenie zapłaty pewnej sumy lub jej zaksięgowania, w związku z rozporządzalnym funduszem wystawcy, znajdującym się u trasata, a nadające w razie odmowy zapłaty lub zaksięgowania prawo poszukiwania zwrotnego od wystawcy i innych osób, które na czeku umieściły swój podpis. Istotą więc czeku jest polecenie (zlecenie, przekazanie, mandat lub ordre, w nieścisłem tego ostatniego wyrazu znaczeniu) dokonania zapłaty, względnie zaksięgowania w związku z funduszem wystawcy u trasata. Fundusz ten zwie się pokryciem (provision, Guthaoen); nie musi on koniecznie polegać na gotowiż-nie; wystarczy, gdy trasat otworzył kredyt wystawcy i dozwolił, aby ten ostatni z kredytu tego korzystał przez ciągnienie na trasata czeków. Źródło pokrycia może być najrozmaitsze (gotówka, papiery wartościowe, inkaso, dyskonto weksli, pożyczka lub kredyt, udzielony przez trasata wystawcy i t. p.); w każdym razie chodzi tu o pokrycie na t. zw. rachunku czekowym, a nie o sumy, które figurują w innych pozycjach rachunkowych i mają inne przeznaczenie.

Między wystawcą a trasatem (płatnikiem) istnieć musi stosunek umowny, wskutek którego trasat otwiera wystawcy rachunek czekowy i wydaje mu książeczkę czekową. Odpowiedzialność trasata w stosunku do wystawcy za zapłatę czeku ocenia się na zasadzie istniejącej między nimi umowy, bądź według prawa handlowego, bądź cywilnego, o ile ustawa nie zwalnia trasata od obowiązku zapłaty (np. w razie odwołania czeku). Posiadacz czeku nie może rościć sobie żadnych pretensyj do trasata z powodu niezapłacenia czeku; służy mu tylko prawo regresu do wystawcy oraz indosantów i poręczycieli, o ile uczynił zadość wrymaganiom ustawy co do przedstawienia czeku do zapłaty i zaprotestowania go.

Czeki dzielą się na pewne kategorje. Zależnie od miejsca wystawienia czeki dzielą się na krajowe i zagraniczne. Istnieją czeki pieniężne, zakreślone i na zarachowanie. Zależnie od oznaczenia odbiorcy czeki są imienne, na zlecenie i na okaziciela. Aczkolwiek formalnie czek ma podobieństwo do wekslu, to jednak punkty styczne są raczej zewnętrzne, wewnętrzne atoli różnice są zasadnicze, gdyż weksel jest narzędziem kredytu, a czek środkiem zapłaty: jest on raczej poleceniem zapłaty, niż narzędziem zapłaty w ścisłem tego słowa znaczeniu. Czek, zarówno jak weksel, może być ustępowany przez indos i w razie niezapłacenia protestowany; wystawca 1 indo-sanci (zasadniczo) odpowiadają zarówno z czeku, jak i z wekslu solidarnie i t. d., jednakowoż zachodzą między temi tytułami następujące ważniejsze różnice: 1) czek jest płatny tylko za okazaniem (weksel w dacie ściśle oznaczonej, za okazaniem, lub w pewien czas po okazaniu), 2) czek