Magazyn66301

AJENCYJNA UMOWA - AJENT

tomiast ajent okręgowy ma prawo do p r o w i z j i również od umów zawartych bez jego u d z i ału, jeżeli odnoszą się do tego okręgu lub tego koła odbiorców. Zwrócić jednak należy uwagę, iż prawo takie ma nie każdy ajent nawet faktycznie zatrudniony w pewnym okręgu lub obsługujący pewne koło odbiorców, a jedynie ajent wyraźnie i niewątpliwie umową stron ustanowiony dla określonego okręgu lub koła odbiorców; taki tylko ajent może być nazwany ajentem okręgowym. Stąd wynika dalszy obowiązek ustawowy, ciążący na dającym polecenie, a polegający na konieczności niezwłocznego zawiadomienia ajenta generalnego o wszelkich umowach, zawartych w okręgu jemu zastrzeżonym.

Aczkolwiek ustawa nie wprowadza wyraźnych przepisów na przypadek niedopełnienia powyższego obowiązku przez dającego polecenie w stosunku do ajenta generalnego, przyjąć należy na podstawie norm ogólnych prawa handlowego, iż w takim przypadku ajent będzie miał prawo żądania wydania mu wykazu wszelkich tranzakcyj, dokonanych przez dającego polecenie w zastrzeżonym dla ajenta okręgu lub kole odbiorców, a nadto, jeżeli dający polecenie jest kupcem prowadzącym prawidłową rachunkowość kupiecką — ajentowi służyć będzie przewidziane w art. 59 K. H., prawo przejrzenia ksiąg handlowych dającego polecenie w całej rozciągłości. Przejrzenia może dokonać sam, albo przez męża zaufania i zawsze po uprzedniem otrzymaniu na powyższe zezwolenia od sądu.

4. Nabycie prawa do prowizji. Wyżej podane przepisy regulują podstawę ewent. prawa ajenta do prowizji, natomiast przepis art. 575 K. H. decyduje o nabyciu tego prawa w konkretnym przypadku, czyli o realizacji prawa ajenta do prowizji. Ajent nabywa prawo do prowizji z chwilą zawarcia umowy z osobą trzecią (art. 575 § I K. H.); prawo więc ajenta do prowizji o charakterze potencjonalnym oparte na przepisach art. 574 K. H. nabiera charakteru kinetycznego, realizując się w trybie art. 575; jest to zasada ogólna, regulująca wszystkie przypadki. Wyjątki omawiamy niżej.

a) Wyjątkiem od powyższej zasady jest przepis stanowiący, iż jeżeli umowa ma za przedmiot kupno lub sprzedaż, ajent nabywa prawo do prowizji z chwilą, gdy dający polecenie otrzymał towar, albo cenę kupna, lub przyjął inne jej pokrycie. Przepis ten znajduje swe wytłumaczę nie we wzajemności świadczeń kontrahentów umowy kupna lub sprzedaży oraz w pośrednim wpływie, wywieranym na ajenta przez uzależnienie realizacji jego praw od wypełnienia całkowitego wzajemnych warunków takiej umowy. Wyjątkiem od tego jest pizepis art. 572 § 2 m fine stanowiący, iż jeżeli umowa zawarta z osobą trzecią, a mająca za przedmiot kupno lub sprzedaż, ma być wykonana częściami, ajent nabywa prawo do prowizji w miarę jej wykonania. Zasada powyższa posiada specjalne znaczenie w często spotykanym w obrocie systemem sprzedaży na raty.

b) W przypadkach, gdy ajent nabywa prawo do prowizji dopiero z chwilą wykonania umowy, prawo do prowizji służy ajentowi mimo niewykonania umowy, jeżeli niewykonanie spowodowane zostało przez dającego polecenie bez ważnej przyczyny po stronie drugiego kontrahenta (art. 575 § 3 K. H.). Pamiętać jednak należy, iż dla realizacji tego wyjątkowego uprawnienia ajenta obojętne jest, czy niewykonanie umowy zawisłe jest od winy dającego polecenie, czy też powstało z przyczyn od niego niezależnych; prawo więc bierze w danym przypadku w ochronę ajenta. Jeżeli natomiast niewykonanie umowy ajencyjnej spowodowane zostało ważną przyczyną powstałą po stronie osoby trzeciej, ajent z reguły traci prawo do swej prowizji; co uważać należy za ważną przyczynę — oceniać trzeba nie z subjektywne-go punktu widzenia ajenta lub dającego polecenie, lecz mając na uwadze objektywne okoliczności danego przypadku. W razie sporu między stronami o ważności przyczyny decydować będzie sąd. Stąd też uznać trzeba będzie, iż zgodne odstąpienie trzeciego kontrahenta oraz dającego polecenie od zawartej przez ajenta umowy — nie będzie pozbawiało ajenta prawa do prowizji. — W związku z powyższem zauważyć wypada, iż mimo ustania między stronami stosunku ajencyjnego — ajent nadal będzie miał prawo do prowizji dd wszystkich umów, zawartych przez niego w okresie trwania jeszcze umowy ajencyjnej, a któ-