Magazyn6
6201

54

AJENCYJNA UMOWA - AJENT

przedsiębiorstwo zarobkowe. Celem ajenta, jako kupca, jest zarobek w formie wynagrodzenia za działalność. Wynagrodzenie powyższe ustawa nazywa „prowiz j ą“, nie precyzując jednak powyższego pojęcia. Na tle przyjętych w obrocie handlowym zwyczajów — prowizja taka, zwana „prowizją ajencyjną'* przejawia się w wynagrodzeniu procentowem od wartości przedmiotu wykonanej czynności; nie jest to jednak zasadą, tak iż spotykać się można w praktyce z prowizją w postaci premij od tranzakcyj lub stałych opłat jednostkowych; forma i wysokość prowizji winna być objęta treścią umowy ajencyjnej. W braku jednak wyraźnych wskazówek — ustawa stanowi, iż wysokość prowizji oznacza się według zwyczaju w siedzibie ajenta, nie zaś w siedzibie jego mocodawcy, lub też w miejscu realizacji umowy ajencyjnej. Zasada powyższa jest o tyle słuszna, iż stosunki wynikające z działalności ajenta winny być jak najbardziej objektywnie sprecyzowane; podstawą objektywną do ustalenia wysokości prowizji nie może być w żadnym przypadku zwyczaj miejsca wykonania umowy, gdyż wykonanie umowy może się odnosić równocześnie do kilku miejscowości; wybranie zaś przez ustawę jako kryterjum objektywnego miejsca — siedziby ajenta i pominięcie miejsca siedziby -dającego polecenie, jest bardziej zrozumiałe w oparciu się na założeniu, iż wynagrodzenie za działalność ocenione słuszniej będzie zawsze w miejscu scentralizowania jego działalności, a więc w jego siedzibie; słuszność powyższej zasady w szczególności jaskrawo się uwypukla w stosunkach mię-dzydzielnicowych i międzynarodowych. — W braku zwyczaju należy się wynagrodzenie słuszne (art. 576 K. H.), a więc należy uwzględnić rozmiary interesu, intratność dokonanej tranzakcji, możliwości zarobkowe dającego polecenie, a w szczególności ilość pracy i trudu włożonych przez ajenta w zrealizowanie umowy ajencyjnej. Zrozumiałem jest, iż w braku zgody na ustalenie wysokości prowizji — decydować będzie zawsze sąd meriti.

2. Uprawnienie do prowizji. Ajent ma z zasady prawo do prowizji od wszelkich umów zawartych przy jego udziale, a więc zarówno od tych, przy których zawarciu pośredniczył, jak i tych które zawarł w imieniu dającego polecenie. Ustawa nie wypowiada się, kto winien uiścić ajentowi prowizję, opierając się jednak na całokształcie okoliczności w stosunkach między kontrahentami umowy ajencyjnej, doktryna dochodzi do wniosku, iż obowiązek ten ciąży na dającym polecenie, ajent bowiem działa z zasady na rachunek tego ostatniego, występując w jego imieniu w wykonaniu zlecenia. Zasada ta zresztą opierać się będzie posiłkowo na przepisie prawa cywilnego, nakazującego wynagradzanie przez zleceniodawcę działalności wynikającej z wykonania zlecenia.

Z drugiej jednak strony pamiętać należy, iż sama działalność ajenta w odosobnieniu od rezultatu jego pracy nie powoduje zu pełnie uprawnienia jego do wynagrodzenia. Jeżeli umowa, przy której zawieraniu lub pośredniczeniu czynny był ajent, nie dojdzie w następstwie do skutku, ajent nie ma żadnego prawa do prowizji. To samo mieć będzie miejsce, jeżeli ajent usiłował przeprowadzić pewną tranzakcję, a po jego nieudanych wysiłkach — w następstwie inny ajent lub bezpośrednio dający polecenie dokonał z osobą trzecią tranzakcji.

3. Prowizja ajentów generalnych i zwykłych. Oprócz ogólnego uprawnienia każdego ajenta do prowizji ustawa wprowadza nadto uprawnienia szczególne. Uprawnienia te wiążą się z podziałem ajentów na: i) posiadających z mocy umowy prawo wyłączności w określonym okręgu lub kole klientów, i 2) nie posiadających tego prawa. — Podział ten odpowiadać będzie pojęciom ajentów okręgowych, czyli generalnych, i zwykłych. Ustawa nie wprowadza pojęcia okręgu tak, iż przez powyższe rozumieć możemy zarówno całe państwo, jak i określone jego części terytorjalne, a więc województwo, powiat, miasto lub nawet ich części. Podobnie przez koło odbiorców rozumieć należy szereg osób bądź wymienionych ściśle co do nazwisk lub firm, bądź tylko w taki sposób określonych, iż wyodrębniają się w sposób wyraźny od pozostałych odbiorców. Mogą nadto istnieć kombinacje, polegające na połączeniu elementu terytorjalnego ze specjalnemi cechami odbiorców; podstawą jednak będzie zawsze dostateczne wyodrębnienie zasięgu działalności ajenta okręgowego.

Ajent zwykły ma prawo do prowizji od umów, zawartych przy jego udziale, przyczem warunkiem będzie bezpośredni udział ajenta w tej czy innej formie. Na-