Magazyn6
7101

463

BIURO ZNAKÓW WARTOŚCIOWYCH - BIUROKRACJA

perjodyczne sprawozdania o obrotach znaków wartościowych Centralnej Księgowości Ministerstwa Skarbu.

Michał Bielak.

Biurokracja.

Biurokracja stanowi grupę społeczną, której cechą charakterystyczną jest wykonywanie służby publicznej, jako stałego zawodu, jako kar jery życiowej. Powstanie tej grupy wyodrębnionej nastąpiło w okresie oświeconego absolutyzmu. W czasach dawniejszych zadania państwowe były stosunkowo bardzo ograniczone. W okresie feudalizmu główne czynności administracyjne powierzano możnej szlachcie, która w erze gospodarki naturalnej, posiadając ziemię, miała odpowiednią siłę do sprawowania władzy, a za swe czynności otrzymywała uposażenie również w ziemi. Znaczna część funkcyj administracyjnych wykonywana była przez samorząd stanowy, przez wybieralne organa, lub zwłaszcza w An-glji — jako obowiązkowa służba bezpłatna, ciążąca na miejscowych notablach. Dopiero rozwój kapitalizmu i pieniężnej gospodarki publicznej umożliwił rekrutowanie licznych zastępów urzędników, „sług korony¹*. Państwo policyjne, które dążyło do ogarnięcia i podporządkowania sobie wszystkich przejawów życia, które chciało być chorążym postępu materjalnego, dla urzeczywistnienia swych zadań potrzebowało coraz większej liczby urzędników-fachowców, posiadających wykształcenie i przygotowanie prawnicze i techniczne. Państwo konstytucyjne odziedziczyło po oświeconym abso-lutytmie biurokratyczny typ administracji. Historyczne związanie biurokracji z państwem absolutnem wywołało nieufny i niechętny stosunek do niej prądów demokra-tyczno-Iiberalnych, co znalazło najjaskrawszy wyraz w Stanach Zjednoczonych Am. Półn. W obawie przed biurokracją, jako ewentualnem narzędziem absolutyzmu, funkcje administracyjne stanowe powierzono urzędnikom wybieranym przez ludność na krótki okres czasu; wybory urzędników odbywają się na podstawie partyjnej. Urzędnicy federalni (Unji), aczkolwiek mianowani, nie mieli zapewnionej stałości stanowisk. Zwycięstwo przy wylx>rach Prezydenta innego stronnictwa, niż to, które było dotychczas u władzy, powodowało masowe usuwanie dotychczasowych funkcjo-narjuszów i obsadzanie stanowisk przez zwolenników zwycięskiej partj i. Ten wszakże t. zw. „system łupów" dał tak ujemne wyniki, że wzrastająca liczba urzędów obsadzana jest obecnie na stałe na podstawie objektywnych kwalifikacyj, stwierdzonych przez bezpartyjne kolegjum.

Biurokracja, jak każdy wytwór społeczny, ma swoje strony dodatnie i ujemne, wynikające z właściwości psychicznych, urabiających się pod wpływem szczególnych warunków wykonywania zawodu. Przede-wszystkiem na wytworzenie się typu psychicznego wpływa tradycja, wyażająca się w określonej postawie duchowej wobec życia zbiorowego. Biurokracja, pełniąc służbę państwową, jest najbezpośredniej ze wszystkich grup społecznych związana z państwem, zapewniającem ład publiczny. Stanowi przeto czynnik stałości i ciągłości, czynnik konserwatywny w ścisłem znaczeniu tego wyrazu, w życiu państwowopol i -tycznem. Tam, gdzie warstwa urzędnicza posiada dobre tradycje, poczucie swej godności i swej roli, jak np. w Niemczech i we Francji, jej znaczenie, jako czynnika stałości, uwidoczniło się zwłaszcza w chwilach przełomowych. Francja przebyła w XIX stuleciu szereg przewrotów rewolucyjnych; biurokracja francuska potrafiła ustrzec kr_ńj od wielu klęsk, grożących wskutek gwałtownych zmian politycznych. Tak samo biurokracja niemiecka w wielkiej mierze przyczyniła się po pogromie Niemiec w wojnie światowej do ocalenia państwa od pogrążenia się w anarchję. Duch, ożywiający tę zwartą grupę społeczną wywiera bardzo poważny wpływ na sprawy publiczne. Nawet rutyna czy szablo-nowość w załatwianiu spraw w urzędach, wbrew utartym zarzutom, stanowi cechę dodatnią. Jednakowe załatwianie analogicznych spraw bez względu na osobę interesowanego dawać winno w rezultacie bezstronne traktowanie, urzeczywistniać równość wszystkich wobec norm prawnych i zabezpieczać pewność w stosunkach państwa z obywatelami. Działa niejako urząd bezosobowo i beznamiętnie, chociaż zmieniają się piastunowie urzędu. Znane są ujemne strony zbiurokratyzowanego ustroju państwowego. Każda organizacja ma naturalną dążność do nieustającego rozrostu. Zahamować nadmierny rozrost biurokracji może tylko przeciwdziałanie zzewnątrz, ze