Magazyn6
1001

502

BOLSZEWIZM

są żywiołem pewnym, to też spis ich podlega częstym rewizjom, a sama partja t. zw. czystce, to zn. wykluczaniu osób nie wzbudzających całkowitego zaufania. Dyktatura partj i przeobraża się coraz wyraźniej w dyktaturę osobistą Stalina, który będąc za życia jeszcze Lenina przez lat kilka sekretarzem generalnym partji, zwłaszcza od chwili jego choroby, obsadził wszystkie wpływowe stanowiska swoimi ludźmi. Dyktatura ta wywołuje duże, ale ukryte niezadowolenie szerokich kół i półjawne lewicowych żywiołów partji. Stalin boi się wojny, idzie więc na częściowe kompromisy w Europie z niektóremi państwami, np. z Francją, co osłabia, chociaż nie niweczy, propagandę komunistyczną zagranicą. Lewica ma to mu za złe i uważa, że sprzeniewierzył się idei komunizmu. Ten sąd zaostrza znowu jego stosunek do niej. W wyniku tych okoliczności nowy dyktator zdradza chęć oparcia się na żywiołach niby bezpartyjnych t. zn. biernych, bezbarwnych i ślepo mu uległych. Zausznicy jego robią mu olbrzymią reklamę, podnosząc jego mniemane zasługi i „genjalne“ zdolności, które szczególnie ujawniły się na Kaukazie przed jego dojściem do władzy, w słynnych eks-proprjacjach, wykonanych z wielką zręcznością. Ujawnia się też w Rosji zwrot ku nacjonalizmowi. Zmienia się stosunek sfer kierowniczych, ze Stalinem na czele, do oceny przedbolszewickiej przeszłości rosyjskiej, w oczekiwaniu możliwej wojny ujawniają one chęć do obudzenia wśród ludności uczucia przywiązania do Rosji.

6. Bolszewizm w stosunku do spraw narodowościowych. Leiiin i jego zwolennicy jeszcze przed I-szą i 11 -gą Rewolucją rosyjską stali na stanowisku demokratyczno-centralistycznem w swoich poglądach ustrojowo-państwowych; przed wojną światową, w 1913 r. bolszewicy w rezolucji swego Komitetu Centralnego w zasadzie uznali prawo samookreślenia się narodowego w sprawie niepodległości. Nie oznaczało to jednak stosowania tego prawa w każdym wypadku konkretnym, w tejże bowiem rezolucji znajduje się zastrzeżenie, że nie należy go mieszać z jego celowością, to znaczy oddzielenia się danego narodu z pewnej całości państwowej w określonym momencie historycznym; sprawa taka winra być w każdym poszczególnym wypadku decydowana przez partję socjalistyczną. W tern niewy-raźnem stanowisku widoczną jest chęć pogodzenia popularnej zasady socjalno-demo-kratycznej z praktycznemi interesami partji. Stanowisko to, jak widzieliśmy, uległo pewnej zmianie w czasie II Rewolucji rosyjskiej, co ujawniło się w stanowisku Lenina. Nie było onu jednak konsekwentne w stosunku do Ukrainy i Gruzji, nie mówiąc już o innych wypadkach. Rosja formalnie jest Republiką Federacyjną, obejmującą rozmaite terytorja narodowościowe, które otrzymały pewien zakres autonomji kulturalnej, niezabezpieczonej zresztą przez żadne gwarancje prawne, na realnych opierające się podstawach. Faktycznie władze centralne rozciągają bardzo ścisłą kontrolę nad życiem autonomicznem poszczególnych terytorjów; w razie zaś najlżejszych podejrzeń zawieszają instytucje autonomiczne, aresztują ich kierowników i działaczy, stosując ostre represje. Strasznym i niszczącym prześladowaniom uległa Gruzja, 1 ządzona przez czas pewien jako państwo wolne przez mieńszrwików. Stalin zupełnie wyraźnie w jednej ze swych broszur zaznacza, że sprawy narodowościowe winny być rozstrzygane w zależności od sytuacji politycznej i interesów partji. Właściwie autonomia narodowo-terytorjalna Sowietów redukuje się w praktyce do praw językowych w dziedzinie szkolnictwa i administracji, praw zresztą niezawsze przestrzeganych ściśle. Nie da się jednak zaprzeczyć, że aż do roku mniej więcej 1930 niektóre z narodów, wchodzących w skład Rosji sowieckiej, rozwinęły w pewnym stopniu swe poczucie narodowościowe, zresztą wbrew intencjom władzy centralnej, która dopuszczając nauczanie w języku ojczystym i czynności administracyjne, śledzi zazdrośnie, aby oświata rozwijała się ściśle w duchu centralistyczno-państwowym, aby szerzyła ideologję bolszewicką w języku ojczystym.

7. Bolszewizm w stosunku do spraw religijnych i kulturalnych. Aż do czasów ostatnich praca kulturalna rządu sowieckiego ujawniała się w walce z analfabetyzmem, w rozszerzeniu oświaty elementarnej. Osiągnięto na tern polu pewne rezultaty, którym jednak towarzyszyły liczne objawy ujemne. Przede wszy stkiem szkolnictwo elementarne w Rosji współczesnej poza kilku zakładami naukowemi w Moskwie, Petersburgu i jeszcze dwu, czy trzech miastach stoi niesłychanie nisko znaczna większość personelu nauczyciel-