Magazyn6
0901

601

CENA

Od VIII wieku natomiast daje się stwierdzić silny wzrost cen i spadek siły kupna pieniądza, który trwa aż do połowy XIV wieku, a raczej io lat 1370-tych, poczem aż do początku XVI wieku trwa ruch zniżkowy cen a wzrost siły kupna pieniądza. Od XIII wieku możemy śledzić ewolucję cen dokładniej, to też w tym celu zestawiamy poniżej ceny zboża.

Ceny zboża w latach	Anglja pszenica * q	Francja pszenica ^1 q	Strassburg żyto 1 q
	w gramach srebra:
1200-1225	27.5	20,7	_
1226—1250	30.6	33.6	—
1251—1275	38,5	3°. 9	—
1276—1300	40.9	38.2	—
1301—1325	51.7	53.0	56.3
1326—1350	36.3	44.4	37.7
1351—1375	42,5	55.7	28,9
1376—1400	30.4	26,4	20,6
1401—1425	29.9	30.7	18,5
1426—1450	30,0	40.9	21,4
1451—1475	23.1	18,1	14.2
1476—1500	22,8	22,4	17.1
1501—1525	24,0	28,6	14,6
1526—1350	25,7	44,4	23.0

Płace dzienne w gramach srebra i w kilogramach pszenicy (w nawiasach) wynosiły:

Lata	Anglja			Francja
	murarz		cieśla		rob. niewyk.
1251-1275	3.69	(9.6)	4.58	(U.9)
1276-1300	4,62	11.3)	4.87	(ii.9)
1301-1325	5,17	(10,0)	6,36	(12,3)	3,18	(6.0)
1326-1350	4,61	(12,7)	5.59	(15.4)	4,08	(9,2)
^r35i-i375	6,04	(14.2)	6.55	(15,4)	4.29	(7.7)
1376-1400	6,08	(20,0)	6,17	(20,3)	3,17	(12,0)
1401-1425	5.74	(19,2)	6,61	(22,1)	2,30	(7.5)
1426-1450	5.55	(18.5)	7,08	(23.0)	3.t>7	(7.5)
^I45^I"^I475	4.71	(20,4)	5,06	(21,9)	2,59	(14.3)
1476-1500	4.35	(19.1)	4.65	(20.4)	2.58	(ii.5)

Rozwój cen towarów i płac wykazuje rozbieżność. Ceny po latach 1370-tych konsekwentnie zniżkują aż do końca XV w., natomiast płace zwłaszcza w Anglji nadal wzrastają do końca XIV wieku i dopiero w XV wieku ulegają spadkowi. Wzrost płac w XIII i pierwszej połowie XIV wieku jest intensywniejszy aniżeli zboża. Zwyżka cen od XIII do XIV wieku była wywołana szybko postępującą kolonizacją i silnym przyrostem ludności w całe) Za ■ chodniej i Środkowej Europie, wzmagającym wybitnie popyt. W Anglji np. wzrosła ludność wedle Seebohm’a z 2 miljonów w 1086 r. na 4 miljony w 1348 r. a wedle Brodnitz’a z 1,5 na 4—5 miljonów.

Płace wzrastały intensywniej niż ceny mimo tak silnego przyrostu ludności, albowiem popyt na pracę był wielki; poważna ilość ludności wiejskiej emigrowała do miast, które właśnie w XII i XIII wieku świetnie się rozwiiały. Ówczesna „pierwsza industrjalizacja"‘ Europy środkowej zapotrzebowała wiele rąk roboczych w dziedzinie przemysłu i handlu. Część ludności wzięła też udział w żywym od XIII wieku ruchu kolonizacyjnym wschodnich ziem Europy.

Czarna śmierć, która w połowie XIV wieku pochłonęła około połowę ludności Europy zachodniej i środkowej, zmniejszyła popyt, ale równocześnie w silniejszym stopniu obniżyła podaż przez dezorganizację produkcji. Stąd ceny rosły w dalszym ciągu, a także i płace, brak rąk do pracy dawał się bowiem odczuwać dotkliwie. Dopiero szereg lat wybitnie dcbrych urodzajów w ostatniej ćwierci XIV wieku przełamał zwyżkowy ruch cen; odtąd spadają ceny aż do początków XVI w., z jedyną przerwą w latach od 1426—1450, kiedy to złe zbiory i zarazy bydlęce zdołały chwilowo podnieść nieznacznie poziom cen. Jako przyczyny spadku cen w XV w. są wymieniane: psucie pieniądza, ubytek szlachetnego kruszcu w obiegu (przetapianie na ozdoby i naczynia, tezauryzacja), zmniejszenie się produkcji kruszców i bardzo słaby przyrost ludności z powodu zarazy i wojen. Ten ostatni czynnik powodował, że płace podzielały wprawdzie tendencję zniżkową cen, ale w słabszym stopniu; w rezultacie siła kupna płac wzrastała wcale wydatnie.

3. Czasy nowożytne. Czasy nowożytne rozpoczęła t. zw. „rewolucja cen“, trwająca przez w. XVI i pierwszą połowę wieku XVII; jest ona tematem w historji cen nietylko najbardziej interesującym, ale także najlepiej opracowanym.

Przewrót cen XVI i XVII wieku był zjawiskiem ogólno-europejskiem, a polegał na wybitnie silnym wzroście cen ogółu towarów i plac, połączonym z daleko idącemi zmianami stosunku cen różnych towarów i ich grup, oraz stosunku cen do płac.

Zwyżka cen rozpoczęła się w trzeciem dziesięcioleciu XVI w., i poczynając od Hiszpan j i ogarnęła stopniowo wszystkie kraje europejskie. Zwyżka cen objęła począt-